नेपाल–भारत बीच वैवाहिक सम्बन्ध किन टाढ़िदै छ

कैलास दास
भारतमा रहेको अयोध्याका युवराज श्रीरामलाई हामीले जनकपुरका राजा जनककी छोरी दिएर ज्वाईं बनाएकै दिनदेखि नेपाल(भारतबीच बेटी(रोटीको सम्बन्ध रहँदै आएको विज्ञहरुको भनाई छ । त्यस सम्बन्धको एउटा महत्वपूर्ण आधार दुई देशबीचको करिब १ हजार ७ सय किलोमिटर लामो खुला सीमा नै हो । राजधानी काठमाडौं र नयाँ दिल्लीबीच सम्बन्ध जस्तो भएपनि सीमाको दुवैतिरका बासिन्दा अनेकौं रूपमा आबद्ध छन् ।
तर नेपालको संविधान २०७२ ले मधेशमा उब्जाएको मधेश आन्दोलनबाट नेपाल(भारतबीच राजनीति बहसको विषय बनेको होला, तर वैवाहिक सम्बन्धमा ठूलै दरार आएको छ । केही समयदेखि नेपालमा हिंसाक राजनीतिक एवं बढ्दो विकृतिका कारण भारतीयहरु नेपालमा आफ्नो छोरी दिन्न मानिरहेको छैन । राजतन्त्र समाप्तिपछि नेपालमा उत्पन्न विकृति एवं राजनीतिक दुराभाव यसको मुख्य कारण बनेको छ । नयाँ संविधानमा राज्यपक्षबाट नै भारतीय महिलाहरुलाई अंगीकृत नागरिकता दिने प्रावधानले झण्डै दुई देशबीचको मधुर सम्बन्ध अलगिएको विज्ञहरुको धारणा रहेको छ ।

नेपाल र भारतबीचको साँस्कृतिक, धार्मिक एवं समाजिक वातावरण मिल्दो जुल्दो भएकोले मंसिरदेखि फागुनसम्ममा वैवाहिक वातावरण बन्दै गएको देखिन्थ्यो । तर यस वर्ष नेपालको वातावरण सहज हुन नसक्दा वैवाहिक वातावरण बन्न पाएको छैन । युवा नेता महाशंकर ठाकुर भन्छन, ‘वर्तमान समयमा भारतीयहरु नेपालमा छोरा(छोरीलाई विहे गर्न मानिरहेको छैन । अहिलेको मधेश आन्दोलनका कारण मधेशको वातावरण अशान्त बनेको छ, अर्को नेपाल सरकारले नागरिकता प्रकरण जुन प्रकारको ल्याएको छ त्यसमा भारतीय महिलाहरुको सुरक्षा जस्ता ग्यारेन्टी देखिदैन, यस्ता स्थितिमा वैवाहिक सम्बन्ध अलग्दिै गएको स्पष्ट देखिन्छ ।
‘नेपाल भारत बीच राजनीतिक मात्र होइन, बेटीरोटीको सम्बन्ध सदियोदेखि रहेको छ । यहाँसम्मकी नेपालको संविधान २००७ र २०४६ को संविधानमा पनि नागरिकता दिएर भारतबाट विहे गरेर ल्याएकी छोरीलाई नेपाली हुने पहिचान दिंदै आएको जनकपुर उद्योग वाणिज्य संघका सचिव शुरेन्द्र कुमार भण्डारी बताउँछन । तर यो संविधानमा विहे गरेर ल्याएपनि नागरिकता नदिए उनीहरुलाई कहाँको नागरिक भन्ने प्रश्न उब्जिएकोले बेटीरोटीको सम्बन्धमा दरार उत्पन्न भएको प्रष्टिन्छ भण्डारीले भने ।
युवा व्यवसायी प्रमोद कुमार चौधरीले नेपाल भारतबीच सदियोदेखि रहंदै आएको बेटी–रोटीको सम्बन्धमाथि नेपालमा ल्याएको २०७२ को संविधानमा नागरिकता प्रकरणले प्रहार गरेको उनी बताउँछन, उनी भन्छन, ‘सरकारको यो कदम ‘घातक राष्ट्रवाद’ हो । जुनसुकै छोरीवालाले जहाँ हाम्रो छोरी सुरक्षित रहोस्, भविष्य राम्रो रहोस् त्यहाँ विहे गर्न चाहन्छ, तर नेपालमा विहे गरेपछि सुरक्षित रहन्छ कि रहँदैन शंकाको घेरामा राखेर सम्बन्धमाथि प्रहार गरेको छ ।’ संविधानमा नागरिकता प्रकरणमा सुधार नभए बेटीरोटीको सम्बन्ध जुटने सम्भावना निक्कै कम रहेको उनी बताउँछन् । 
तराईका प्रायः समतल जिल्लाबाट भारतको विभिन्न राज्यमा प्रतिवर्ष वैवाहिक सम्बन्ध गाँसिदै आएका थिए । तर यसवर्ष आन्दोलनका कारण एकअर्कामाथि भाईचारा देखाएपनि वैवाहिक सम्बन्ध खासै नजुटेको अनुमान रहेको छ । मधेशमा चार महिनादेखि आन्दोलन चलिरहेको छ । यस क्रममा ५१ जना मधेशीहरु शहादत दिई सकेका छन् त्यसका वावजूद पनि स्थिरता नआएको कारण पनि हुनसक्छ । तर दुबै देशबीच वैवाहिक सम्बन्ध नजुट्नुको मुख्य कारण नागरिकता प्रकरण र नेपालका व्यक्तिहरु वैदेशिक रोजगारीमा निर्भर भारतीयहरुको भनाई छ ।
हुनतः नेपाल(भारत बीच राजनीतिक, कुतनीतिक पनि पुरापूर्वकालदेखि नै रहँदै आएको छ । अहिलेसम्मको इतिहासमा भारतकै सक्रियतामा नेपालमा परिवर्तन भएको छ । जबजब नेपालमा परिवर्तनको कुरा आएको छ तबतब एकपक्षले भारतमा शरण लिएर आन्दोलन गरेको इतिहास रहेको  त्यो चाही राणा शासनमा परिवर्तन भएको हो वा राजतन्त्र शासनमा ।
जागिरका लागि भारतीयहरु नेपाल आउने र नेपालीहरु भारत जाने क्रम निरन्तर रहँदै आएका छन । भारतले गोर्खा पल्टन नै बनाएर नेपालीलाई जागिर दिएको छ । नेपालले पनि व्यापारिक तथा प्राविधिक क्षेत्रमा भारतीय नागरिकको ठूलो परिमाण खपत गरेको छ । त्यसैले हामीबीच जनस्तरको सम्बन्ध त हो नै, साथमा रोटी र बेटीकै नाता पनि छ । तर यसपालीको मधेश आन्दोलनबाट राज्यपक्षको दमनले राजनीतिक जे जसो भएपनि नेपाल(भारतबीच वैवाहिक सम्बध टाढिदै गएको छ ।
राजा त्रिभुवनले राणाविरुद्धको आन्दोलनमा नेपाली जनताका नायक बनेर सपरिवार भारतमा शरण लिन पुगेका थिएनन् । दशरथ चन्द, गंगालाल, धर्मभक्त, शुक्रराज शास्त्रीलगायले जीवन आहुती गरेर र विश्वेश्वर कोइराला, पुष्पलाल श्रेष्ठ, कृष्णप्रसाद भट्टराई, मनमोहन अधिकारीआदिले जीवन बचाएर राणाशासनविरुद्धको आन्दोलन सफल पारेका थिए । नेपाली राजनीतिक आन्दोलन जसले हाँकेको भएपनि भारतीय भूमिको प्रयोग सबैले गरे, खुला सिमाना भएका कारण यतिसम्म स्वाभाविकै पनि मान्नसकिएला ।
सात सालको दिल्ली सम्झौता होस् वा २०६२ मंसिरमा तत्कालीन नेकपा माओवादीसँग सात दलले गरेको १२ बुँदे समझदारी होस् भारतकै मध्यस्थता वा सहजीकरणमा भएका हुन् । काठमाडौं र नयाँ दिल्लीबीचको सम्बन्धको उतारचढावले सीमाक्षेत्रको दुवैतिर बसोबासगर्ने सर्वसाधारण जनताको पीरमर्का भने अनाहकै चुलिने गरेको देखिएको छ ।

पढाई छोडेर सडकमा ओर्लिए विद्यार्थीहरु

कैलास दास

जनकपुर । मधेशमा अधिकारको आन्दोलनका कारण राम्रो किसिमले विद्यालयहरु सञ्चालन हुन नसक्दा र सरपक्षबाटै विभिन्न प्रकारको घटना हुँदा सोको विरोधमा विद्यार्थीहरु शनिवार सडकमा ओर्लिएका थिए । जनकपुरका मात्र एकलाखभन्दा बढी विद्यार्थीहरु तीन महिनासम्म विद्यालय जान सकेका थिएन । केही दिन अघि ४ घण्टाका लागि विद्यालय खुलेपनि अभिभावक एवं विद्यार्थीहरुमा भयत्रास कायम नै रहँदै आएको छ ।
गत आईतवारदेखि तराईका विद्यालयहरु ४ घण्टासम्मका लागि सञ्चालनमा आएपनि सप्तरीमा प्रहरीको गोलीबाट ४ जना आन्दोलनकारीको मृत्यु हुँदा जनकपुरका वातावरण समेत असज बनेपछि प्याब्सन र एनप्यासनको अगुवाईमा शनिवार हजारौ विद्यार्थीहरु सडकमा ओर्लिएका थिए । विद्यार्थीहरुले प्लेकार्ड बोकर विआर नोट टेरोरिस्ट, व्हेयर इज माइ फिचर, हाम्रो कन्टूी कहाँ हो, हत्या हिंसा बन्द गर, मधेशको अधिकार सम्बोधन गर जस्ता नारा लेखर प्रदर्शन समेत गरेका थिए ।
रंगभूमि मैदानबाट निस्केको विद्यार्थीहरुको रैली नगरपरिक्रममा गर्दै पुनः रंगभूमी मैदानमै पुगेर मधेश आन्दोलनको क्रममा शहादत दिएकाप्रति श्रद्धाञ्जली एवं प्रार्थना समेत गरेका थिए । यहाँका डेढसय विद्यालयका विद्यार्थीहरु सो रैलीमा सहभागी भएका थिए । काठमाडौमा विद्यार्थीहरुले मानव ३५ मिटरसम्म संङगलो भएर प्रदर्शन गरेको एक दिन नवित्दै जनकपुरमा हजारौको संख्या विद्यार्थीहरुले विभिन्न माँग गर्दै प्रदर्शन गरेका थिए ।
त्यस्तै जनकपुरमा डेरा भाडा लिएर पठन पाठन गर्दै आएका विद्यार्थी मधेश आन्दोलनका कारण विच्चलीमा परेका छन् । डेरा भाडामा लिएका विद्यार्थीहरुलाई ग्यास उपलब्ध हुन नसक्दा गाउँतिर लागेका छन् । डेराको भाडामा दाउरामा घरधनीहरुले खाना पकाउन दिंदै र ग्यास पाई रहेको छैन यस्तो अवस्थामा जनकपुरमा बसोबास गर्ने विद्यार्थीहरु गाउँतिर लगेका छन्। लगातार बन्दका कारण पठन पाठन अवरुद्धका साथै ग्यास र मट्टीतेल समेत नपाउँदा अभिभावक र विद्यार्थी दुबै चिन्तित बनेका छन् ।
विद्यार्थीलाई निर्बाध पढाउनुपर्ने शिक्षालयहरूको व्यवस्थापन अब खाना र इन्धनतिर केन्द्रित हुनुपरेको छ । तराई आन्दोलनका कारण मधेशका सतप्रतिशत विद्यालयमा असर परेको शिक्षा मन्त्रालयले जनाएको छ ।  तराई क्षेत्रमा आन्दोलन सुरु भएयता विद्यालय सञ्चालन र पठनपाठनमा प्रत्यक्ष असर परेको छ ।
मध्य र पूर्वी तराईका ८ जिल्ला सप्तरी, सिरहा, धनुषा, सर्लाही, महोत्तरी, रौतहट, बारा र पर्सामा साउनदेखि रोकिएको पढाइ केही दिनअघिबाट बिहान हुन थालेको छ । तराई आन्दोलन र नाकाबन्दीले करिब १६ प्रतिशत (करिब १२ लाख) विद्यार्थी नियमित पठनपाठनबाट वञ्चित भएका छन् । ३५ हजार विद्यालयको करिब २० प्रतिशत विद्यालय प्रभावित भएको मन्त्रालयले जनाएको छ । ‘यसको कारण विद्यार्थीले वर्षभरिमा पूरा गर्नुपर्ने पाठ्यभार कठिनाइ भएको छ,’ मुलुककै शैक्षिक अवस्थाबारे योजना आयोगलाई जानकारी गराउँदै मन्त्रालयले देखाएको छ ।
काठमाडौं उपत्यकामा ३० प्रतिशत विद्यार्थी प्रभावित भएको मन्त्रालयको अनुमान छ । एक हजार चार सय संस्थागत विद्यालयमा ७ लाख विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । तीमध्ये करिब ३० प्रतिशत विद्यार्थीहरू प्रभावित भएका हुन् । ‘विद्यार्थीको ओसारपसार, छात्राबास सञ्चालन गर्न कठिनाइ भई त्यस्ता शिक्षण संस्थाहरू बन्द भएका छन,’ मन्त्रालयले आयोगमा पठाएको पत्रमा भनिएको छ, ‘यी शिक्षण संस्थाहरूले शिक्षा नियमावली बमोजिम न्यूनतम कक्षा सञ्चालन गर्नुपर्ने एक सय ९२ दिन अन्य बिदाबाट समायोजन गर्नुपर्ने हुन्छ ।’
प्राविधिक शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिमतर्फ इन्धन अभावले करिब २५ प्रतिशत विद्यार्थी अध्ययन अध्यापनबाट प्रभावित बनेका छन् । यसैगरी तराई आन्दोलनबाट करिब ६ प्रतिशत विद्यार्थी प्रभावित भएको मन्त्रालयले जनाएको छ । उच्च शिक्षातर्फ ६ लाख ५२ हजार विद्यार्थीमध्ये करिब १३ प्रतिशत प्रभावित भएका छन् । परीक्षाको समयतालिका परिवर्तन गर्नुपर्दा शैक्षिक क्यालेन्डरमा ठूलो दबाब पर्न गएको छ ।
त्रिभुवन विश्वविद्यालयका उपकुलपति तीर्थ खनियाँले नाकाबन्दी र तराई आन्दोलनले तिहारपछि कलेज खुल्दा पनि विद्यार्थीहरू कक्षामा नआएको बताए । ‘ग्यास र खानेकुराको अभावले दसैंतिहारमा घर गएका विद्यार्थी अझै फर्केका छैनन,’ उनले भने, ‘निर्बाध रूपमा परीक्षा सञ्चालन गर्न पनि समस्या भयो ।’ विद्यार्थी नआएकै कारण त्रिविका केही केन्द्रीय विभागमा कक्षा सञ्चालन नभएको उनले बताए ।
त्रिवि परीक्षा नियन्त्रक केशव बास्तोलाका अनुसार तराईमा स्नातक पहिलो वर्षको परीक्षा लिन सकिएको छैन । उनका अनुसार मंसिर २४ देखि विगतमा छुटेको परीक्षा लिने योजना छ । मंसिर २० देखि स्नातकोत्तर पहिलो वर्षको परीक्षा हुँदैछ । यो परीक्षा पनि कसरी सञ्चालन गर्ने भन्ने अन्योल सुरु भएको छ । महिनौंअघि भएको परीक्षाको नतिजासमेत सार्वजनिक गर्न सकिएको छैन । तेल अभावले शिक्षकहरू उत्तरपरीक्षण गर्न केन्द्रसम्म आउन नसकेको भन्दै उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद्ले कक्षा ११ को नतिजा पर सारेको छ ।
निजी विद्यालयको छाता संगठन प्याब्सनका अध्यक्ष लक्ष्यबहादुर केसीले होस्टलमा विद्यार्थी राख्ने कतिपय विद्यालयले सहज दाउरा नपाउँदा खाना खुवाउन हम्मेहम्मे भएको बताए । ‘बसमा त सातामा दुई दिन इन्धन उपलब्ध गराउने भनेको छ,’ उनले भने, ‘एसएलसीको समय नजिकिएकाले होस्टेलमा बस्ने विद्यार्थीको संख्या बढ्दै छ ।

यसरी फस्टाउ“दै छ मधेशबाट पहाडतिर कालोबजारी

कैलास दास
जनकपुर । मधेशमा बन्द हडताल र नाकाबन्दीको मौका छोपी इन्धनको कालोबजारी गरेर पहाड पु¥याउने क्रम बढेको छ । संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चाद्वारा गरिएको नाकाबन्दीले तीन महिना नाघीसक्दा पहाडी क्षेत्रमा इन्धनलगायतका आवश्यक सामानको अभाव सुरु भएसँगै कालोबजारी गर्ने र लुकिछिपी पहाड पु¥याउने क्रम बढेको छ ।

अधिकारको लडाई भएको भन्दै बन्द हडताल र नाकाबन्दी गर्दै आएका मधेशी मोर्चाका कारण जनजीवन निक्कै प्रभावित भएको छ भने अर्कोतिर मधेशबाटै लाखौको संख्यामा तस्करी हुँदै गएको छ । मधेशकै नाकाबाट हजारौ लिटर पेटूोल,डिजल सहितको समाग्रीहरु पहाडमा पुर्याउने कार्य रोकिएको छैन । मोर्चाको कडा निगरानीका वावजूद पनि छोटो बाटो हुँदै एम्बुलेन्स, मोटरसाइकल, साइकल सहितको साधनमा गिलन बोकेर पहाडी क्षेत्रमा पु¥याउने गरेको देखिएको छ ।
भारतबाट ब्यापक मात्रामा पेटूोल र डिजेलको तस्करी गरी पहाडमा पु¥याउनुले शासकहरुलाई सहयोग पुगेको मधेशी मोर्चाको ठहर भएपनि त्यसमा न्यूनिकरण गर्न सकेको छैन । एकतर्फ बन्द हड्ताल र नाकाबन्दीले मधेशका सबै क्षेत्र प्रभावित भएको छ भने अर्कोतिर भारतबाट मधेश भूमी हुँदै पहाडमा तस्करी हुने कार्य रोकिएको छैन । मोर्चाका कार्यकर्ताहरुले बेलाबेलामा तस्करीका समानहरु आफ्नो नियन्त्रणमा लिए नष्ट गरेपनि पूर्ण रुपमा नियन्त्रण गर्न सकेको छैन । यहाँका कलकारखाना, व्यवसायी, शिक्षण संस्थान बन्द हडतालका कारण ध्वस्त हुँदै गएको छ भने तस्करी गर्नेहरु फस्टाउँदै गएको छ ।
नेपालको संविधानमा मधेशी जनतामाथि विभेद गरिएको भन्दै आन्दोलनमा होमिएपनि मधेशी जनताबाटै तस्करी हुनु दुःखद रहेको स्थानीयवासीहरुलाई चिन्ता सताई रहेको छ । मधेश आन्दोलनका कारण प्रति व्यक्ति ऋणमा डुबेपनि तस्करी गर्नेहरु करोडौ आर्जन गर्ने गरेको छ । भारतबाट सस्तोमा किनेर पहाडमा चारपाँच गुणा बढी लिएर बेच्ने गरेको छ । नाकाबन्दीको समयमा इन्धन तस्करी गरी पहाडी क्षेत्रमा पु¥याइनुले जारी आन्दोलनको घोर अपमान भएको भन्दै आन्दोलनमा अवरोध पु¥याउने कार्यलाई रोक्न स्थानीय जनसमुदायलाई सक्रिय हुन पनि मोर्चाले अपिल गरेको छ ।
नेपाल आउने तेल ८५ प्रतिशत कटौती गरेपछि अहिले सबैभन्दा ठूलो अवैध कारोबार पेटूोलियम पदार्थको भइरहेको छ । भारतबाट आयात हुने सबैभन्दा ठूलो हिस्सा पेटूोलियम पदार्थ हो । वार्षिक रुपमा १ खर्ब ३० अर्बको पेटूोलियम पदार्थ भारतबाट नेपाल भित्रिन्छ । आन्दोलनकारीहरुले यही ‘लाईफलाइन’लाई रोकेर आफ्नो माग पूरा गराउन खोजेको छ भने मधेश आन्दोलन अनवरत रुपमा अघि बढ्नमा सीमा नाकाबाट अवैध रुपमा आउने यही पेटूोलियम पदार्थले सहयोग गरिरहेको छ ।
सीमा नाकाबाट अहिले अहिले हजारौ लिटर पेटूोलियम पदार्थ अवैध रुपमा भित्रिएको छ । यही पेटूोलियम पदार्थबाट बिक्रीबाट आउने अतिरिक्त रकमले आन्दोलन टुंगोमा पुग्न नदिने प्रमुख वाधक बनेको छ ।
धनुषाको छोटकारीबाटो हुँदै  साढे एक लाख लिटर पेटूोलियम पदार्थ नेपाल भित्रिएको छ जसले अत्यावश्यक सेवा, निजी सवारी साधन र सार्वजनिक यातायात संचालन भइरहेका छन् । अवैध रुपमा आएको पेटूोलियम पदार्थको जालो काठमाडौं उपत्यकासम्म फैलिएको छ । धेरै घरमा पेटूोलियम पदार्थको भण्डारण गरेर राखिएको छ र महँगो मूल्यमा बिक्री गरिन्छ । स्रोतका अनुसार वीरगञ्ज(रक्सौंल नाकामा आन्दोलनकारीले धर्ना दिए पनि मोटरसाइकल आन्दोलनकारीकै नाममै गएर पेटूोलियम पदार्थ ल्याउने गरिएको छ ।
वीरगञ्जकै उद्योगीका अनुसार सिमरामा दुई सयभन्दा बढी मोटरसाइकल पेटूोलियम पदार्थ ओसार्पसारकै लागि बसेका हुन्छन् । ती मोटरसाइकलले ल्याउँदा स्थानीय कार्यकर्तालाई रकम बुझाउनुपर्छ ।
मधेशी मोर्चाका स्थानीय कार्यकर्ताको मात्रै हात छैन सरकारी निकायको मिलमतोमा भइरहेको कालोबजारीले सबैभन्दा महत्वपूर्ण भूमिका छ । पेटूोलियम पदार्थको कारोबार गर्ने एक मात्रै संस्था नेपाल आयल निगमबाटै इन्धनको कालोबजारी भएको छ ।
संघीय समाजबादी फोरम नेपालका पर्सा अध्यक्ष प्रदिप यादवको संयोजनमा बसेको बैठकले, नाकाबन्दी तथा जारी आन्दोलनमा ऐक्यबद्धता जनाउन बारा, पर्सा र रौतहटका बिभिन्न गाँउबाट आएका सर्वसाधारण जनता र संघसंगठनलाई धन्यबाद दिएको छ । नेता यादवले तस्करी गर्ने आन्दोलनविरोधीहरुलाई रोक्न ठूलै कदम उठाउने चेतावनी दिएका छन् ।
बैठकमा तराइ मधेश लोकतान्त्रिक पार्टीका महासचिव जितेन्द्र सोनल, संघीय समाजवादि फोरम नेपालका महासचिव रामसहाय यादव, सभासद रमेश पटेल, सदभावना पार्टीका केन्द्रिय उपाध्यक्ष, तराई मधेश सदभावना पार्टी पर्साका अध्यक्ष प्रेमचन्द्र कुशवाहालगायत केन्द्रिय तथा जिल्ला स्तरीय नेताहरुको उपस्थिती रहेको थियो ।

त्यस्तै बन्द भएका छोटी भन्सार नखुल्दा तस्करी बढ्दो गएको छ ।  कार्यालय र कर्मचारीको सुरक्षालाई दृष्गित गरि गर्दै द्वन्द्वको समयमा छोटी भन्सार कार्यालयलाई बन्द गरिएपछि अझैसम्म पुनःस्थापनाका लागि पहल नहुँदा राजस्व सङ्कलन प्रभावित भइरहेको हो ।   मोरङ जिल्लाका नौवटा छोटी भन्सारमध्ये रङ्गेली, मायागन्ज र डाइनियाको छोटी भन्सारमात्र सुचारु रहेको छ र मधुमल्ला, तरिगामा, कदमाहा, चुन्नीबारी, डोरिया र महदेवा गाविसस्थित चौकीघाटको छोटी भन्सार कार्यालय बन्द अवस्थामा रहेको विराटनगर भन्सार कार्यालयले जनाएको छ । ती छोटी भन्सार बन्द भएपछि लुकीछिपी तस्करी हुने गरेकाले राजस्व सङ्कलन प्रभावित भइरहेको विराटनगर भन्सार कार्यालयका प्रमुख राजेन्द्र दाहालले जानकारी गराए।  तस्करीलाई नियन्त्रण गर्ने उद्देश्यले सीमावर्ती क्षेत्रमा १८ ओटा नेपाल प्रहरीको इलाका तथा चेकपोष्ट र सशस्त्र प्रहरीको पाँचवटा चेकपोष्ट कार्यरत रहेको उनले बताए ।
मोरङ जिल्लाका नौवटा छोटी भन्सारमध्ये रङ्गेली, मायागन्ज र डाइनियाको छोटी भन्सारमात्र सुचारु रहेको छ र मधुमल्ला, तरिगामा, कदमाहा, चुन्नीबारी, डोरिया र महदेवा गाविसस्थित चौकीघाटको छोटी भन्सार कार्यालय बन्द अवस्थामा रहेको विराटनगर भन्सार कार्यालयले जनाएको छ ।
ती छोटी भन्सार बन्द भएपछि लुकीछिपी तस्करी हुने गरेकाले राजस्व सङ्कलन प्रभावित भइरहेको विराटनगर भन्सार कार्यालयका प्रमुख राजेन्द्र दाहालले जानकारी गराए। तस्करीलाई नियन्त्रण गर्ने उद्देश्यले सीमावर्ती क्षेत्रमा १८ ओटा नेपाल प्रहरीको इलाका तथा चेकपोष्ट र सशस्त्र प्रहरीको पाँचवटा चेकपोष्ट कार्यरत रहेको उनले बताए । 

नाका तथा राजमार्ग केन्द्रीत आन्दोलन सशक्त बनाउने ः मोर्चा

कैलास दास
जनकपुर, कार्तिक १५ । संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चाको जनकपुरधाममा सम्पन्न भएको दुई दिने वैठकले वार्ता निर्णायक नभएसम्म आन्दोलनलाई अझ बढी शसक्त बनाउने निर्णय गर्दै सम्पन्न भएको छ । वैठक पछि आईतवार जनकपुरधाममा आयोजना गरिएको पत्रकार सम्मेलनमा मोर्चाले गरेको निर्णयका बारेमा जानकारी दिदै मोर्चाका नेताहरुले वार्ताको नाउँमा सरकारले ठग्ने तथा ढिलो गर्ने काम मात्र गरेको बताए ।

मोर्चाको जनकपुरमा बसेको वैठकले ७ बुदाको निर्णय गरेको बताउदै तँराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टीका महामन्त्री जितेन्द्र सोनलले वार्तालाई परिणाम मुखि बनाउनका लागि सरकार संबेदनशील हुनु पर्ने आवश्यकतामा जोड दिदै सरकार वार्ता प्रति हालसम्म पनि गंभिर नरहेको बताए । अहिले जारी रहेको आन्दोलनको निरन्तरता दिदै आन्दोलनलाई अझै शसक्त बनाउने निर्णय भएको मोर्चाका चारै शीर्ष नेताहरुले हस्ताक्षर गरेर जारी गरेको प्रेस विज्ञप्तिमा उल्लेख गरे ।  
पत्रकार सम्मेलनमा बोल्दै मोर्चाका संयोजक तथा तँराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टीका अध्यक्ष महन्थ ठाकुरले आफूहरुको माग पुरा नभएसम्म आन्दोलन अझै शसक्त किसिमले अगाडी बढाउने निर्णय भएको जानकारी दिए । उनले नाका तथा राजमार्ग केन्द्रीत आन्दोलनलाई अझ बढी शसक्त बनाई बजार, उद्योग, यातायात, शिक्षण संस्था, सरकारी कार्यालय बन्दलाई यथावत राख्ने निर्णय भएको जनकारी ठाकुरले गराए ।
संघीय समाजवादी फोरम नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले मधेशको आन्दोलन नुन तेलको आन्दोलन नभै अधिकारको आन्दोलन रहेकाले अधिकार प्रप्ति नभएसम्म आन्दोलन अझै शसक्त किसिमले अगाडी बढाउने बताए । उनले कुनै पनि नाका कमजोर नभएको बताउदै विराटनगर नाकामा राज्य पक्षको बढी दमन र धरपकड भएको बताउदै अझै असहयोग आन्दोलनलाई शसक्त बनाउन जरुरी रहेको बताए । उनले मोर्चा कुनै पनि छिमेकी मित्र राष्टूको झण्डा जलाउने पक्षमा आफूहरु नभएको स्पष्ट गरे ।
सद्भावना पार्टीका अध्यक्ष राजेन्द्र महतोले वार्ता परिणाम मुखि तथा सार्थक नभएसम्म आन्दोलन नरोकिने बताउदै आफूहरुको माग पुरा भएकै दिनमा सम्पूर्ण आन्दोलन रोकिने पनि बताए । उनले राजमार्ग तथा नाका केन्द्रीत आन्दोलन अझै शसक्त बनाउने बताउदै अधिकारको लडाई लामो हुने भएकाले जनसमर्थन अझै बढाउनका लागि जनपरिचालनमा जोड दिने पनि बताए ।
पत्रकार सम्मेलनमा तमसपाका अध्यक्ष महेन्द्र राय यादव तथा अन्य मोर्चाका केन्द्रीय नेताहरु सहभागि रहेका थिए । वैठक जनकपुरको शिव चौक स्थित सिटी स्टार होटलमा भएको थियो । वैठकमा मोर्चाका चार दलका तर्फवाट तीन जनाको दरले नेताहरु सहभागि भएका थिए ।

तराईमा झिझिया नृत्य

कैलास दास
मिथिलाञ्चलमा बडादसैको आगमनसँगै गाउँगाउँमा झिझिया नृत्य सुरु हुन्छ । मिथिलाको संस्कृतिको विकाससँगै जन्मेको यस झिझिया नृत्य मैथिल समुदाय र मिथिलावासीको लोकनृत्यको रुपमा चिनिन्छ । प्रत्येक वर्ष दसैँको घटास्थापनाकै दिनदेखि मिथिलाको प्रत्येक गाउँगाउँमा झिझिया नृत्य नाच्ने चलन छ भने विजयादशमीको दिनमा गाउँका राजा ब्रम्ह स्थान र दुर्गा भवानीको प्रतिमा अगाडि अन्तिम पटक विशेष नाच नाचेर झिझिया नृत्य सम्पन्न हुने गर्दछ ।

गाउँघरमा बोक्साबोक्सीलाई धपाउन, निजको कालो जादू टुनाबाट परिवारलाई जोगाउन र भगवानसँग परिवारजनको दीर्घायुको कामना गर्दै झिझिया नृत्य नाच्ने गरिन्छ । गाउँको राजाको रुपमा चिनिने ब्रम्ह बाबा र असुर नासिनी माँ भवानीलाई साक्षी मानी झिझिया नृत्यको लागि घैँटोमा असंख्य प्वाल पारी एक, दुई, चार, पाँच, सात वा एघारवटा घैँटोलाई एक ठाउँमा बाँसको लट्ठीमा बाँधेर झिझिया तयार परिन्छ ।
घैँटोबाट तयार पारिएका झिझियालाई टाउकामा राखी मिथिलाकी ७ वर्षीया बालिकादेखि ७० वर्षीया महिलाहरु विभिन्न उमेर समूहमा रातिको बेला गाउँगाउँका प्रत्येक चोक र टोलमा राति अबेरसम्म सामूहिक रुपमा झिझिया नाच नाच्ने गर्दछन् ।
नृत्यसँगै गाइने गीतमा बोक्सीलाई गाली पनि गरिन्छ । बोक्सी (डाइन) लाई गाली गरियो भने त्यसको मारक क्षमता कमजोर हुन्छ र बालबच्चाको सुरक्षा हुन्छ भनि जनविश्वास रहेको छ । टाउकोमा घैँटो राखेर नाच्दै गरेकी महिला र साथीहरुको समूहले गीति लयमा बोक्साबोक्सीलाई विभिन्न गाली गर्ने र निजको जादू टुना भङ्ग हुने खालका गतिविधि समेटेर  ः
कोठाके उपर डैनियाँ, खिडकी लगैले ना
खिडकी ओतए डैनियाँ, गुनवा चलैले ना,
आगे किछु होएतो डैनियाँ, गदहापर चढेवौ’।। ।
अर्थात खबरदार यदि तिमीले झयाल पछाडिबाट टुनामुना गरी जादु चलायौ भने तिमीलाई गधामाथि चढाएर गाउँमा घुमाउँछौँ र नाम बदनाम गराउँछौँ’ । झिझिया पर्व तर्राईको मौलिक पर्वको रुपमा लिईन्छ । दशैंको बेला जादुटुना जन्त्रमन्त्र सिक्नेहरु बढी हुन्छन् । त्यस बेलामा जादू टुना सकियो भने यो निकै प्रभावकारी तथा पाको हुने गरेको जनविश्वासका साथ दशैंभरि धामीझाँक्रिहरुको निकै चहल पहल बढेको हुन्छ । दशैमा धामी झाँक्रि तथा बोक्सी (डाइन) हरुको चहलपहल बढी देखिएको हुनाले ग्रामीण क्षेत्रका महिलाहरु त्यसबाट जोगिनका लागि झिझियाँ नृत्य गरेर डाइनहरुलाई गाली गरिरहेका हुन्छन् । त्यसका साथै आफ्नो घरमा कसैको नजर नलगोस् भने प्रवेशद्धारमा कालो पनि पोतेका हुन्छन् । डाइन जोगिनबाट बच्नका लागि आआफ्ना बालबच्चालाई लसुनको माला समेत लगाई दिएका हुन्छन् ।
टाउकोमा घैँटो राखी नाचिरहेका महिलाको घैँटोको प्वाल यदि कुनै बोक्साबोक्सीले गन्न सक्षम भएमा ती महिलाको तत्काल मृत्यु हुने जनविश्वास रहेकाले टाउकोमा घँैटो राखेकी महिला प्रत्येक क्षण घुमिरहेका हुन्छन् ।
महिलाहरु एक महिना अगाडिदेखि नै यसको तयारीमा लागे हुन्छ । दशमीमा सबभन्दा बढी उत्साह झिझिया नाचको हुन्छ । झिझिया विशेष गरी महिलाद्वारा गरिने नृत्य भए पनि यसमा पुरुषको पनि उल्लेख्य सहभागिता रहन्छ । १५र२० जनाको समूहले पारम्परिक वाद्यवादन ढोलक, झाइल, झामर लिएर गीत गाउँदै नृत्य गर्ने गर्छन् । प्रत्येक घरमा गई समूहले नृत्य गर्ने र त्यहाँबाट घरधनीले कोसेलीस्वरूप पैसा वा चामल दाल सहयोग गर्ने चलन छ ।

नृत्य गर्दा खेरी महिलाहरुले नगरको डिहवार र आफ्नो इष्ट देवी देवताहरुलाई पनि गुहार्ने गर्छन ः
‘तोहरे भरोसे बरहम बाबा झिझिरी बनेलियै हो
बरहम बाबा झिझिया पर होइयौ ने सवार अबोधबा
बालक तोहर किछियो ने जनैछौं हो‘’
अर्थात् ब्रह्मबाबा तपाईकै आशा र विश्वासमा हामीले झिझिया बनाइएका छौ । तपाई ममाथि ख्याल गर्नु होला । कुनै जादु टोना गर्ने बोक्सीले मलाई केही नबिगारोस् । म अबोध बालक तपाईकै आशीर्वादले नाच्न जाँदै छु । परम्परागत मान्यता अनुसार दशैंका बेलामा विभिन्न नकारात्मक शक्तिहरुले तन्त्र–मन्त्र साधना गरी गाउँलेको जीवनमा दुख–कष्ट निम्त्याउन सक्ने हुँदा त्यसको प्रतिकारका लागि झिझिया नृत्यको आयोजना गरिन्छ । लोक विश्वास र व्यवहारबाट उत्प्रेरित भएर गाउँका ठूलाबडा र धामी(झाँक्रीहरूको विचार र मन्थनबाट बोक्सीको जादु—टुनाको प्रतिकार स्वरूप यो नृत्य विकसित गरिएको बताइन्छ ।  परम्परागत र लोपोन्मुख यस्ता पर्वको संरक्षणका निम्ति सम्बद्ध निकायले विशेष पहल गरेर यिनको जर्गेना गर्नुपर्छ
Email:journalistkailash@gmail.com

जनकपुरमा प्रदर्शनकारीहरुले निषेधाज्ञा क्षेत्र अगाडि धर्ना दिए

कैलास दास
जनकपुर,भदौं २३ । आन्दोलनकारीहरुले जिल्ला प्रशासन कार्यालयले तोकिएको निषेधित क्षेत्रमा करीब एक घण्टा धर्ना दिएका छन् ।
प्रस्तावित सिमांकन सहितको विषयलाई लिएर संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चा तथा संघीय मधेशी मोर्चा लगायतका थारु संघ संस्थाले गरेको अनिश्चितकालिन बन्दको २६ दिन वित्न लाग्दा पनि निकास ननिष्केपछि मध्य तथा पूर्वी तराई मधेशका आम जनता थप पिडित भएर निराश बनेका छन् ।
 लगातार २६ दिन देखि बन्द रहेका कारणले धनुषा, महोत्तरी, सर्हाही, सिरहा, सप्तरी सहितको जिल्लाहरुको जनजीवन निक्कै कष्टकर बनेर आम जनतामा निराशा तथा आक्रोश बढ्न थालेका छन् । यस क्षेत्रका शिक्षण संस्था, उद्योग, कलकारखना, बजार, यातायात पूर्ण रुपमा ठप्प रहेका कारणले अव आम जनतालाई दैनिक गुजारामा नै समस्या आउन थालेका छन् ।
सरकारी कार्यालय, बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरुको कामकाज पनि ठप्प रहेका कारणले घर घरमा रकम तथा उपभोग्य सामाग्रीको अभाव भैसकेका छन् । विदेशवाट आएका रेमिट्यान्स पनि आम जनताले वित्तिय संस्थाबाट झिक्न नसकेका कारणले रकम अभावले आम जनतालाई सहि नसक्ने अवस्थाको सृजना भएके छ  । लगातार बन्दको कारणले विभिन्न प्रकारको औषधिहरुको अभाव सृजना भएको नेपाल औषधि व्यवसायि संघ जनकपुरले जनाएका छन् ।
घरघरमा खाना पकाउने एल पी ग्याँस तथा खाद्यान्न सामाग्रीको पनि अभाव भएका कारणले गृहिणीहरु मारमा परेर कतिपयले दाउरामा खाना पकाउन बाध्य भएका छन् । विद्यार्थीहरु लगाताकरको बन्दका कारणले शहर छाडेर घर जानका लागि बाध्य भएका छन् ।
यातायात बन्दका कारणले जनकपुर सहित यस भेगमा किसानहरुका लागि रसायनिक मलको अभाव सृजना भएको छ । किसानहरु चरम  खडेरीको मारमा रहेका बेलामा किसानहरु मलको अभावले थप मारमा परेको भएकाले तत्काल निकाशको माग गरेका छन् । लगातारको बन्दका कारणले मिथिमा आउन लागेको विभिन्न चाडपर्वहरु पनि नराम्रो संग प्रभावित हुन थालेका छन् । मुखमा रहेको गणेश चौठी तथा चौरचन पर्व पनि प्रभावित हुने अवस्था सृजना भएको छ । लगतारको बन्दले जनकपुरको धार्मिक पर्यटन धाराशाही बनेको छ । यातायाट क्षेत्रमा मात्र दैनिक २० करोड भन्दा बढीको नोक्सानी भैरहेको यातायात व्यवसायिले बताएका छन् ।
लगातारको बन्दका कारणले सवै भन्दा मारमा दैनिक ज्यालादारी गरेर जीवको पार्जन गर्ने मजदूर वर्ग परेका छन् । उनीहरुको कमाई बन्दको कारणले ठप्प भएपछि परिवार पाल्नमा कठिनाई भएको बताएकाम छन् । जनकपुरमा पेटूोल नपाएर मोटरसाईकल चालकले प्रति लिटर २ सयमा बोतलमा पेटूोल किन्नका लागि बाँध्य भएका छन् । यता सिमवर्ति क्षेत्रमा पनि पेटूोलियम पदार्थको अभाव सृजना भएको छ । नेपालवाट गएर पेटूोल भराउनेहरुको संख्या बढेपछि अभाव सृजना भएको छ ।

प्रहरीको गोलीबाट जलेश्वरमा तीनको मृत्यु, दर्जनौं घाईते, अवस्था तनावग्रस्त

कैलास दास
जनकपुर, भदौं २३ । मोर्चाले गरेको आन्दोलनको क्रममा महोत्तरी सदरमुकाम जलेश्वरमा प्रहरीले चलाएको गोली लागि ३ जनाको मृत्यु भएको छ । जिल्ला शिक्षा कार्यालय महोत्तरीमा आगजनी गरेको झोकमा प्रहरीले जथाभावी रुपमा गोली चलाउदा सो घटना भएका छ  ।

जलेश्वरको महेन्द्र चौकमा प्रदर्शनकारी तथा प्रहरीबीचमा सामान्य झडप हुँदा प्रहरीले चलाएको गोली लागि महोत्तरीको महोत्तरी गाउँ विकास समिति वडा नं. ५ का वर्ष १८ का रामविवेक यादव, जलेश्वर नगपालिका ७  वर्ष १७ का रोहन चौधरी र १४ का वर्ष १८ का मुसवा कापड रहेका छन् । एक जनाको हल्ला भएपनि नाम खुल्न सकेको छैन ।  महोत्तरी एकडाडा बस्ने शंकर पासमानको अवस्था एकदमै नाजुक रहेको छ ।
झडपमा परेर दुई दर्जनभन्दा बढी घाईते भएका छन् । घाईतेहरुको उपचार जलेश्वर अस्पतालमा सम्भव नभएपछि जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा ल्याइएको छ । प्रहरीको गोली लागेर महोत्तरीको पिगौना निवासी विरेन्द्र विच्छा गंभीर रहेका छन् । उनको टाउकोमा गोली लागेकाले अवस्था निक्कै गम्भीर रहेको जनकपुर अञ्चल अस्पतालका मेसु डा. संजय ठाकुरले बताए । महोत्तरी पिगौनाकै शिवेन्द्र महतो र जलेश्वर ७ का सन्तोष साह पनि गम्भीर छन् । उनीहरुलाई ढाढमा गोली लागेको छ । केही सख्त घाइतेहरुको उपचार जनकपुरमा सम्भव नभएपछि थप उपचारका लागि काठमाडौ लगिएको अस्पतालले जनाएको छ ।
अहिले अवस्था तनावपूर्ण रहेको छ । जलेश्वरको अवस्था तनाव पूर्ण भएपछि स्थानीय प्रशासनले कफ्र्यु आदेश जारी गरेका छन् । जलेश्वरमा प्रहरीले दमन गर्ने काम जारी रहेको छ । अहिले पनि विभिन्न ठाउँमा झडप भैईरहेको छ । ग्रामिण क्षेत्रमा पनि तनाव जारी नै रहेको छ । जलेश्वरको घटनाले सरकार राणा तथा राजा भन्दा पनि क्रुर रहेको भान मिलेको छ । ग्रामिण क्षेत्रवाट जलेश्वरमा आयोजना गरिएको शान्तिपूर्ण जुलुसमा सहभागि हुनको लागि आएको र केही आन्दोलनकारिहरु जिल्ला न्यायाधिशको आवास तीर बढ्न लाग्दा अन्धाधुन्ध गोली चलाउदा घटना भएको थियो । प्रहरीले करिव दुईसय राउण्ड अश्रुग्यास, ५० राण्ड हवाई फायरिङ्ग तथा गोलीवारी गरेका थिए । विदेशी संग सिमानामा युद्ध लडेजस्तै अहिले आम जनताको हत्या गर्ने काम भैरहेको छ । मावदेव गौतमले हिटलरको रुपमा प्रस्तुत हुन थालेका छन् ।
एमालेको नेतृत्वमा रहेको गृह मन्त्रालय अहिले मधेशमा मधेशी जनतासंग आतंकवादी तथा विदेशी जस्तो व्यवहार प्रदर्शन गरिरहेका छन् । यस्तै अवस्ता रहेको खण्डमा अर्को अवस्था मुलुकमा थप विद्रोहको अवस्था निम्त्याउने खतरा रहेको छ ।

जब हामी झारखण्डको नक्सली क्षेत्रमा पस्यो..!

कैलास दास
भनिन्छ धार्मिक यात्रा गर्नाले मनमा शान्ति र मनोकामना पुरा हुन्छ । त्यसमा पनि युवाहरुसँग यात्रा गर्दा मनोरञ्जनका साथै घुमफिर पनि राइमालो किसिमले हुन्छ । प्राकृतिकले विभिन्न ठाउँमा पृथ्वीको विभिन्न किसिमले श्रृगारिएको छ । कहीं पहाडै पहाड त कहि नदी नाला, कतै सुख्खा त कतै हरियाली जस्ता मनोरम दृश्य । त्यस प्राकृतिको सौन्दर्यतामा मानवले श्रृगारेर अझै राम्रो बनाएको सुन्दा एक पटक कसैलाई पनि जाने र हेर्ने इच्छा अवश्य हुन्छ । हाम्रो यात्रा प्रसंग पनि त्यस्तै नै हो जसलाई लेख्ने प्रयास गरेको छु ।

परोसी देश भारतमा प्राकृति सौन्दर्यताको वर्णन छोटो शब्दमा सम्भव छैन । जहाँ एक दिनमा लाखौं व्यक्ति पुग्ने गर्दछन त्यस स्थलको शब्दोमा गर्नु कसैलाई पनि अप्ठ्यारो महसुस होला ।
वैद्यनाथधाम, वैष्णो देवी, कालीकमख्या, बासुकीनाथ, तारापिठा, कालीघाट, दक्षिणकाली, उत्तराखण्ड, बौद्धगाया, राजगिर, बनारस लगायतका धर्मस्थल लगायतका स्थलहरुको शब्दोमा वर्णन सम्भव कमै होला । तर पनि यहाँबाट साथीहरुसँग सुलतानगञ्ज, वैद्यनाथधाम, बासुकीनाथधाम, तारापिठमा गरेको दर्शन तथा सो क्रममा आएको अप्ठयारो समस्याहरु लेख्न प्रयास गरेको छु ।
हामी सबै साथीहरु वैद्यनाथधामबाट जब तारपिठका लागि प्रस्थान गरे त्यतिबेला राति करीब १० बजेको होला । बाटोमा अगाडि बढीसकेपछि हामीलाई थाहा भयो यो त नक्सली क्षेत्र हो । हामी निषेधित क्षेत्रमा आई सकेका छौं त्यो क्रममा हामीहरु बीच भएको घटना यस यात्रा प्रसंगमा उल्लेख गर्न गई रहेको छु । तर त्यो भन्दा पहिला हामीले यसरी धार्मिक यात्राको प्लानिङ्ग गरे ।
२०७२ भदौ ६ गते आईतवारका दिन नित्यदिन जस्तै म मोर्निङ्ग वाकमा निष्के । मोर्निङ्ग वाकको क्रममा जनकपुरमा जहाँ गएपनि एकपल्ट रामचौकमा अवश्य पुग्ने गर्दछु । त्यही क्रममा आइतवार रामचौक पुग्दा साथी दीपेन्द्र साहसँग भेटघाट भयो । लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चाले प्रारम्भिक मस्यौदा र सीमाकंनमा विभेद भएको भन्दै मधेशका जिल्लाहरु बन्द गराएका थिए । त्यही सन्दर्भमा कुराकानी चल्दै थियो कि दीपेन्द्र जीले बन्दीमा धार्मिक यात्रा गरौं भन्दै उत्साहित भएर उभे । कुराकानी चलिरहेकै बेला  गणेश युवा कमिटीका पूर्व अध्यक्ष एवं जनकपुर उद्योग वाणिज्य संघका सचिव सुरेन्द्र भण्डारी आएर नमस्कारपाती गर्नु भयोे । उहाँसँग पनि धार्मिक यात्राको प्रसँग उठ्यो । उहाँले पनि हा..मा हा... भन्दै यात्रा प्लानिङ्ग गरे । यति छिटो यात्रा प्लानिङ्गको पालना हाम्रो लागि अप्ठ्यारो थियो । मैले हिचकिच्याए । बन्दीमा म कही पनि जाँदैन । कतिखेर के हुन्छ भन्न मिल्दैन, बन्दी खुलेपछि जाउँला भनेपछि दुबैले हाँसिलो स्वरमा रिसाएर भने ‘एउटा तपाई नै पत्रकार हुनुहुन्छ कि अरुपनि छ । तपाई गए केही हुँदैन, जसरी पनि जानुपर्दछ ।’ साथीको जिद्धले धार्मिक यात्रा जान बाध्य तुलाएर मैले जान्छु भनिदिए । सोमवार भाद्र ७ गते ११ बजे जाने निर्णय भयो । आईतवार साझमा सबै साथीले बैद्यनाथ दर्शनको क्रममा लगाउने लुगा (वस्त्र) किने ।
सोमवार विहान ७ जना साथीहरु यात्राका लागि रामचौकमा जम्मा भयो । सुरेन्द्र कुमार भण्डारी, प्रेम भण्डारी, दीपेन्द्र साह, पप्पु साह, राजेश भण्डारी र सन्तोष महतो हुनुहुन्थ्यो । जनकपुर बन्द कडा नै थियो । यहाँबाट कसरी जाने सबैको चिन्ता लाग्यो । करीब १२ बजी सकेको होला । जसो तसो हामी जटही जानेबाटो रोजे । स्कारपियो गाडीमा सबै जना चढेर जटहीबाटोबाट प्रस्थान गरे । जनकपुर शहरलाई पछाडि छोडेको केही मिनटमा रुपैठा पुग्दा पाँच सात जना युवाहरुले चालकलाई गाली–गलौज गर्दै गाडीलाई अगाडिबाट घेर्यो । अचानक मनमा उठ्यो ‘बन्दीमा बाबाधाम यात्रा दशा लाग्यो की ?’ अवश्य आन्दोलनकारी नै छ र बन्दको उल्लंघन गर्दा केही गर्ला कि सबैमा आश्चर्य देखियो । तर कुरा अर्कौ थियो । हाम्रो गाडीबाट उनीहरुलाई थलो र पानी परेकोले आक्रोशमा उनीहरु गाडी घेरेका छन् । उनीहरुलाई स्क्यूज गर्दै सम्झाई–बुझाई हामी सबैजना गपसप्प गर्दै अगाडि बढ्न थाले ।
स्कारपियो गाडी आफ्नो गतिमा गुड्न थाले  । साथीहरुको गप्पसप्प मनोरञ्जनमा परिणत हुनथाल्यो । साथीहरु बीच एउटा साथी सबैका लागि मनोरञ्जनको पात्र बन्यो जसको बारेमा नलेखिकन यात्रा मनोरञ्जन सम्भवै छैन । त्यो यात्रा प्रसंगको नयाँ मनोरञ्जनका लागि नाम भयोे ‘चट्टा भैया’ । ति ६ जना साथी मध्ये नै एक जनाको नाम पर्न गयो जुनपछि लेख्ने छुु । हुनत मेरो यो यात्राका साथीहरुको लागि नौलो कुरा होइन होला, तर चट्टा भैया कसरी नाम प¥यो अरु साथीलाई उत्सुकताको विषय अवश्य हुन सक्छ ।
एउटा हिन्दी चलचित्रमा ‘जहाँ चार यार मिल जाए, मनोरञ्जनमय बन जाए’ भनाईलाई नकार्न सकिदैन । त्यही हो हाम्रो साथीसँग बीचको मनोरञ्जनको नाम ‘चट्टा भैया’ । ६ जना मध्ये एउटासाथीलाई गाडीमा बस्दा भोमेटिङ्ग हुनु, मनघुम्नु जस्ता हुन्थ्यो । त्यसैले उनी गाडीको झ्याल साइडमा बसेका थिए र भोमेटिङ्गबाट बाँच्नका लागि निम्बुलाई चिरेर त्यसको रस चुस्ने गर्दथे । यात्रा प्रारम्भदेखि अन्त्यसम्म औषधीको रुपमा त्यो निम्बुको रस चुस्दा साथीहरुले उहाँको नाम नै राखि दिए ‘चट्टा भैया’ । उहाँलाई चट्टा भैया भन्दा उनी रिसाउँदथ्यो । त्यसैले साथीहरु कुनै पनि मनोरञ्जन शब्द निकाल्नुभन्दा पहिला ‘चट्टा भैया’ शब्द पहिला ल्याउँदथ्यो । यात्रा धार्मिक भएपनि हामी सबै मनोरञ्जनको आनन्द लिंदै बाटोमा फोटो खिचाउँदै करीब ९ बजे झारखण्डको सुलतानगञ्ज पुगे जहाँबाट बैद्यनाथ दर्शनका लागि गंगा जल भर्ने गरिन्छ ।
सलतानगञ्जमा राति विताउने सबैले निर्णय ग¥यो । आफ्नो गाडीबाट पहिलो पटक आएकोले धैरै अप्ठ्यारो महसुस भयो । पार्किङ्ग कहाँ गर्ने, लाँज कहाँ पाईन्छ, गंगा जल कहाँ भरिन्छ जस्ता समस्याहरु आयो । कही कही बाटो वनवे भएकोले समस्यै समस्या देखिन्थ्यो । तर पनि हामी सबैले एउटा पार्किङ्गमा गाडी राखेर लाँज खोज्न थाल्यो । आठ–दसवटा लाँजहरु देखेपनि मन नपराएपछि सबै उदासियो । त्यतिकै एकजना स्थानीयले भने जहाँ गंगा स्नान गर्नु हुन्छ त्यही बाटोमा तपाईहरु राम्रो लाँज पाउन सक्नु हुन्छ । हामी सबैले करीब २० मिनट पैदल यात्रा गरेपछि एउटा राम्रो लाँज भेटायो । लाँज बुक गरेर खाना खाएपछि लाँजमा आउँदा फेरी मनोरञ्जनको स्वर गुञ्जियो त्यस स्वरमा ‘चट्टा भैया’ शब्द अनिवार्य नै थियो  । करीब १२ बजेसम्म मनोरञ्जन भई नै रह्यो ।

मंगलवार विहान ८ बजे गंगा स्नानका लागि तयार भयो । गंगा स्नान गर्न जाँदा एउटा होटलमा आकर्षक र पौराणिक मन्दरको तस्वीर टाँसिएको थियो । मैले त्यो मन्दिरको बारेमा बुझ्दा त्यो अजगिवा मन्दिर हो, गंगा स्नानपछि त्यहाँ दर्शन गर्नुपर्दछ तीर्थयात्रीले भने । हामी सबै गंगा घाट पुग्यो । गंगा जलका लागि डब्बा लिएर हिड्दा पण्डा ज्यूहरुले आ आफ्नो तर्फ खिचातनी गर्न थाले, तर हाम्रो चाहना पहिला अजगिवा मन्दिर निर जाने थियो । अगाडि बढ्दै जाँदा गंगा नदीमा त्यो निर्माण गरिएको अजगिवा मन्दिर देख्यो । त्यहाँ जाने एउटा पुलो पनि थियो । हामीले पुलमा चढ्न वितिकै अजगिवा मन्दिरको विपरित (अगाडि) ठूलो पहाड जस्तो ठाउँमा महजिद पनि देख्यो । सुलतानगञ्जको यात्रा पहिलो पटक भएकोले आश्चर्य हुनु स्वभाविक नै थियो । हामी सबैले अजगिवा मन्दिर नजिक स्नान गरेर गंगा जल लिएर मन्दिर भित्र महादेवको दर्शन गरे ।
मेरो मनमा बारम्बार उत्सुकता उठ्न थाल्यो । एक तर्फ महादेवको मन्दिर र अर्को तर्फ महजिद, यसको इतिहास के हुन सक्छ ? मैले त्यहाँको बारेमा बुझ्नका लागि पुस्तकहरु खोजे, तर पुस्तक भेटाएन । सोधपुछ गर्ने ठाउँमा मैले सोधे – अजगिवा मन्दिरको बारेमा कुनै पुस्तिक पाईन्छ । उहाँले एउटा बुकलेट दिंदै भने –‘यस सम्बन्धमा कुनै पुस्तक छैन ।’ (एउटा बुकलेट दिंदै) बुकलेटमा धार्मिक यात्राको दुरी, वास स्थान, मैला नियन्त्रण कक्ष, सूचना केन्द्र,  विभागीय प्रदर्शनी, चिकित्सा व्यवस्था मात्र लेखिएको थियो । त्यो बुकलेटबाट मेरो चित्त बुझ्न र मैले एउटा पण्डा ज्यूसँग यसको इतिहास बताउँन आग्रह गरे ।

सुलतानगञ्जका इतिहासका बारेमा स्थानीय पण्डा ज्यूसँग जिज्ञासा राखे । उनले भने ‘मैले सुनेको छु, कुनै बेला सुलन्तान नामक राजा यहाँ शासन गर्दथे । उहाँले हिन्दुको मन्दिर निर्माणमा रोक लगाईएको थियो । खजगिवा नामक एउटा साधु (सन्त) थियो जुन उहाँ महादेवको पूजारी हुनुहुन्थ्यो । उनी महादेवको पूजारी भएकोले महादेव ज्यूको मन्दिर बनाए । यी कुरा जब राजा सुलतानलाई थाहा भयो तब मन्दिर भत्काउने आदेश दिए । मन्दिर भत्काउन खोज्दा त्यहाँ गंगा प्रकट भएको र आफ्नो पानीको धारले महजिद र मन्दिरलाई अलग पारिएको इतिहास हो – उनले भने ।
अजगिवा मन्दिर दर्शन पश्चात सबैजना लज तर्फ हिडे । केही दूरी जाँदा वर्षा हुन थाल्यो । चालक लगायत हामी आठ जना थियो । सबैसँग मोवाइल र आवश्यक रुपैया साथमा नै भएकोले वर्षाबाट बाँच्नका लागि एउटा पन्नी किनेर ठाउँकोमा राखे । त्यो पन्नीमा छुपेको हेरेर स्थानीवासीहरु आश्चर्यचकित हुने गरेको देखियो । धार्मिक यात्राको हो कि यिनीहरुको मनोरञ्जन ।
लजबाट समानहरु लिएर वैद्यनाथधामका लागि हिड्दा फेरी ‘चट्टा भैया’को खोजी भयो । गाडीमै हँसी ठहका गर्दै वैद्यनाथ पुगे । त्यहाँ पनि ‘चट्टा भैया’ को खुब मजाक उडयो । सुलतानगञ्जबाट निस्कदा बाटैमा खाना पनि खाए । करीब २ बजेतिर हामी वैद्यनाथ पुगे । भाद्रको महिना, दिन मंगलवार भएकोले मन्दिरमा भीड देखिएन । केही साथीहरुले पाँच सयको पास लिएर बाबाको दर्शन गरौ भने । तर मेरो चित्त बुझ्ने, मैले भने भीडभाड छैन, लाइनमै बसेर दर्शन गरे राम्रो हुन्छ । समयको अभावका कारण केही साथ अलमलिए । तर भीड कम भएकोले लाइनमा लाग्न नै निष्कर्ष निस्कयो । सबैजना लाइनमा गयो । घुमाउरो लाइन भएकोले कम्तिमा ३ किलोमिटर पर जानु प¥यो । यसपालीदेखि बाबाको दर्शन गर्न जाँदा पास सिस्टम राखिएको थियो । सबैले पास लिएर लामबद्ध भएर बाबाको दर्शन गरे । सौहाद्रपूर्ण वातावरणमा बाबाको दर्शन भयो । त्यहाँबाट हामीहरु बासुकीनाथ, तारापिठ हुँदै कलकताको काली मन्दिरमा जाने निष्कर्ष निकाल्यो । साँझ ५ बजी सकेको थियो । खाना पनि खाएका थिए ।
आउने अंकमा लेख्ने छु बासुकीनाथधामबाट तारापिठ जाने क्रममा कसरी हामी राति १० बजेमा झारखण्डकै नक्सली क्षेत्रमा पसे जहाँ रातिमा निषेधित क्षेत्र घोषणा गरिएको हुन्छ ।

यात्रा संस्मरण

वीरगंजमा प्रहरीको गोली लागि ५को मृत्यु

कैलास दास
वीरगंज । विगत दुई दिन देखी जारी तनावका बीच मंगलवार प्रहरी र प्रदर्शनकारी बीच ठाउ ठाउमा भएको झडपमा परि वीरगंजमा ५ र कलैयामा १ प्रदर्शनकारीको मृत्यु भएको छ ।
वीरगंजको अवस्था तनाव ग्रस्त भएपछि स्थानीयप्रशासनले सोमवार बेलुका ४ बजे देखी जारी गरेको कफ्र्यु आदेशलाई उल्लंघन गर्दै हजारौको संख्यामा प्रदर्शनकारीहरु सडकमा ओर्लेपछि प्रहरीले चलाएको गोली लागेर पाँच जनाको मृत्यु भएको हो ।

मंगलवार मृत्यु हुनेहरुमा इनर्वा मनियारीका ३० वर्षीय धर्मराज सिंह, नगवाका सोहन साह कलवार, लक्ष्मणवाका दिनानाथ साह, भोला प्रसाद र चतुरी तिवारी रहेका छन । टाउकोमा गोली लागेका सोहन कलवारको घटना स्थलमै मृत्यु भएको छ भने अन्यको उपचारको क्रममा नारायणी उपक्षेत्रीय अस्पताल तथा नारायणी मेडिकल कलेजमा मृत्यु भएको हो । यसैगरि कलैयामा प्रहरीले चलाएको गोली लागि रंगपुरका २५ वर्षीय हिफाजत मियाँको मृत्यु भएको छ ।
विरगंज र कलैयमा मंगलवार विहानै देखी जारी झडपमा परि ५ दर्जन भन्दा बढी प्रदर्शनकारी घाइते भएका छन । जस मध्ये करिब १ दर्जनको अवस्था चिन्ताजनक रहेको छ ।
प्रहरीले अन्धाधुन्ध गोली चलाउन थालेपछि आन्दोलनकारी थप आक्रोशित भएका छन । आक्रोशित आन्दोलनकारीहरुले बीरगंज स्थित एमाले पार्टी कार्यालय सहित एक दर्जन भन्दा बढी प्रहरी चौकीमा आगजनी गरेका छन भने दर्जनो सरकारी कार्यालयमा आगो लगाई दिएका छन ।
प्रशासनको कफ्र्युलाई उल्लंघन गर्दै प्रदर्शनकारीहरुले वीरगंजको मुख्यचौकहरुमा अबेर राति सम्म प्रदर्शन जारी राखेका छन ।

यसैबिच स्थानिय प्रशासन पर्साले दिउँसो २ ः ३० बजे देखि वीरगंजलाई दंगाग्रस्त क्षेत्र घोषणा गरेको छ । स्थिती हिंसात्मक बन्दै गएपछि र प्रर्दशनकारीहरु कर्फयुको अवज्ञा गर्न थालेपछि प्रशासनले दंगाग्रस्त क्षेत्र घोषणा गरेको हो । दंगाग्रस्त क्षेत्रमा जुन सुकै बेला पनि सेना परिचालन गर्न सकिने स्थानिय प्रशासनले जनाएको छ ।
यस अघि सोमवार आन्दोलनकारी र प्रहरी बिच झडप हुदाँ पर्सा जगरनाथपुर दिलिप चौरसियाको मृत्यु भएको थियो ।

जनकपुरमा प्रहरी र प्रदर्शनकारीबीच झड्प प्रहरीको गोलीबाट दुई सख्त गम्भीर, दर्जनौं राउण्ड आश्रु ग्यास प्रहार

कैलास दास
जनकपुर । जनकपुरमा प्रहरी र आन्दोलनकारी बीच मंगलवार भएको झड्पमा दुई जना सख्त घाइते भएका छन् भने दर्जनौं राउण्ड आश्रु ग्यास प्रहार गरेका छन् ।
भानु चौकमा प्रहरीसंग भएको झडपमा आधा दर्जन व्यक्ति घाईते भएका छन् । घाईतेहरुको उपचार जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा भैरहेको छ ।

यसैवीच प्रहरीले आन्दोलनकारीलाई नियन्त्रणमा लिनको लागि दर्जनौं अश्रुग्यास प्रहार गरेका छन् । जनकपुर उपमहानगरपालिकाको स्टेशन प्रहरी चौकीमा आन्दोलनकारीले ढुङ्गामुढा गरेपछि प्रहरीसंग दोहरो झडप हुने क्रम शुरु भएर साझसम्म जारी नै रहेको छ । प्रदर्शनकारीहरु हजार्राैको संख्यामा स्टेशन एरियामा भेला भैरहेको छ । समाचार तयार पारुन् जेलसम्म झडप जारी नै रहेको छ ।
प्रहरीले प्रहार गरेको अश्रुग्यस लागेर सद्भावना पार्टीका विभा ठाकुर गंभिर रुपमा भाईते भएका छन् । उनलाई उपचारको लागि जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा भैरहेको छ । अश्रु ग्यासले वेहोस भएर ठाकुर लडेपछि उपचारको लागि नेपाल रेडक्रसको एबुलेससवाट लगिएको थियो । यसै गरि जनकपुर १० का पंकज साह, ११ का राजु गुप्ता, धनुषाको नौं सय विघाका रामलाल यादव, गणेश साह, जनकपुर ८ रञ्जित झा, जनकपुर ११ का असलम राईन, जीतकुमार साह र सोहनीका दुखहरण यादव रहेका छन् ।
यसै वीच जनकपुर ४ की पुष्पा मिश्रलाई घरवाट प्रहरीले तानेर निर्घात कुटपीट गरि घाईते बनाई दिएको छ । यसै बीच फोरम लोकतान्त्रिकका धनुषा जिल्ला अध्यक्ष एवं केन्द्रीय सदस्य उमाशंकर अरगरीयाको घरमा सशस्त्र प्रहरीले प्रवेश गरेर पार्किङ्ग गरिएको मोटर साईकल, साईकलमा तोडफोड गरि क्षति पुर्याएको छ भने घरमा प्रवेश गरेर भन्सा घरमा तोडफोड गर्नुका साथै महिलाहरुमाथि निर्घात कुटपीट गरेको छ ।
यसै वीच प्रहरीको आवागमन रोक्नका लागि जनकपुर उपमहानगपालिकाको चारै तीर नाका बन्दी गरि प्रहरीको निषेधित क्षेत्र घोषणा गरिएको छ । यता घर घरमा प्रहरीले आश्रु ग्याँस प्रहार गरेपछि घरमा भएका वालवालिका देखि बृद्ध, अशक्त नराम्रोसंग प्रभावित बनेका छन् । साँझसम्ममा करिव ७०(८० राउण्ड अश्रुग्यास तथा ४०(५० राउण्ड हवाई फायरिङ्ग गरिएको छ ।

अहिले जनकपुरको भानु चौक, स्टेशन एरिया सहितको क्षेत्र तनावग्रस्त बनेको छ । झडप हुने क्रम सामाचार तयार पारुन जेल जारी नै रहेको छ । अहिले जनकपुर रणभूमिमा परिणत भएको छ । यता भानु चौकमा रहेको जनकपुर एक्सप्रेसको कार्यालयमा प्रहरीले प्रहार गरेको अश्रुग्यासका कारणले सञ्चारकर्मीहरु पनि प्रभावित भएका छन् । घरघरमा प्रहरीले ढुङ्गा मुढा गर्ने काम गरेको स्थानीय बाँसीले आरोप लगाएका छन् ।
यसै वीच प्रहरीले स्थिति नियन्त्रणमा लिनका लागि दर्जनौ राउण्ड हवाई फायर तथा रब्बरको गोली प्रहार गरेका छन् । जनकपुरमा गाउँ गाउँवाट आन्दोलनकारिहरु जम्मा हुने क्रम जारी नै रहेको छ । प्रहरीले नै अवस्थालाई उत्तेजक बनाउने काम गरेको र बुधवार देखि अवस्था अझै तनावग्रस्त हुने अवस्था रहेको छ ।
प्रकाशन ः २०७२ भाद्र १५ गते

वीरगञ्जमा दुई प्रहरी चौकी जलाइयो, प्रहरीको गोलीबाट एक आन्दोलनकारीको मृत्यु

कैलास दास
स्थानीय प्रशासनले वीरगञ्जमा लगाएको कर्फ्यु आन्दोलनकारीले तोडेका छन्। प्रदर्शनकारीले दुई प्रहरी चौकी र एक सवारी साधनमा आगजनी गरेका छन्।
प्रहरी र प्रदर्शनकारीबीच श्रीपुर(१४ राधेमाइ टोलमा झडप हुँदा ३० प्रहरीको गोली लागि ३० वर्षीय दीलिप चौरसियाको मृत्यु भएको छ। उनी वीरगञ्ज(२५ जगनाथपुरका स्थायीबासिन्दा हुन्। पिठ्युमा गोली लागेका उनको नारायणी उपक्षेत्रीय अस्पताल वीरगञ्जमा उपचारका क्रममा मृत्यु भएको हो। गोली लागि घाइते भएका पन्नाला यादबको अवस्था गम्भीर छ। उनलाई ढुँडामा गोली लागेको छ।
आन्दोलनकारीले रानीघाट प्रहरी चौकी र अशोकबाटिका नजिक रहेको शिव पार्वती मन्दीर संसानघाट अस्थायी प्रहरी पोष्टमा आगजनी गरेका हुन्। रानीघाट प्रहरी चौकीलाई दिउसोनै खाली गराइएको थियो।
वीरगञ्ज उपमहानगरपालिका कार्यालय अगाडि राखिएको पर्सा नापी कार्यालयको ना १ झ २७९ नम्वरको गाडीमा समेत प्रदर्शनकारीले आगजनी गरेका छन्। कर्फ्यू तोडेपछि प्रहरी र प्रर्दशनकारीबीच ठाउँ ठाउँमा झडप भएका छन्।
कर्फ्यू उलंघन गर्दै सडकमा निस्केका प्रदर्शनकारीहरुले वीरगञ्ज(१४ स्थित रानीघाट प्रहरी चौकीका सबै सामान सडकमा निकालेर जलाइदिएका हुन् ।अपरान्ह ४ बजेदेखि स्थानीय प्रशासनले लगाएको कफर्यू उलंघन गर्दै प्रदर्शनमा उत्रेका मोर्चाका कार्यकर्ताले प्रहरी चौकी जलाएपछि स्थिति झनै तनावग्रस्त भएको छ । वीरगन्जको नगवामा प्रहरी र प्रदर्शनकारीबीच सोमबार दिउँसो झडप हुँदा आधा दर्जन भन्दा बढी प्रदर्शनकारी घाइते भएका छन्।
स्थिति नियन्त्रणमा लिन सुरक्षाकर्मीले ५ दर्जनभन्दा बढी हावाइ फायर गरेको छ। दर्जनौं राउन्ड आश्रुग्यास प्रहार भएको बताइएको छ। एक जनालाई गोलीको छर्रा लागेको छ। छर्रा लागी घाइते भएका कृष्णकुमार पटेल घाइते भएका छन्।
साथै झडपमा इर्फन अंसारी,अनवर हवारी,मनोज कुमार राम,मुन्ना कुमार यादव,लगायत आधा दर्जन भन्दा बढी युवाहरु घाइते भएका छन्। घाइतेहरुको वीरगञ्जको नारायणी उपक्षेत्रीय अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ। जिल्ला प्रशासन कार्यालय पर्साले विरगञ्जमा अनिश्चितकालीन कर्फ्यू आदेश जारी गरेको छ। स्थिति तनावपूर्ण बनेपछि चार बजेबाट कर्फ्यू जारी गरिएको प्रहरी उपरीक्षक दिवेश लोहनीले जानकारी दिए। प्रहरीले ४ बजेदेखि सर्वसाधारणलाई घरभित्र बस्न र बाहिर ननिस्कन माइकिङ गरिरहेको छ। सोमबार आन्दोलनकारीले प्रहरी चौकीमा आक्रमण गर्न खोजेपछि प्रहरीले रबरको गोली चलाएको थियो। रबरको गोली लागेर दश वर्षीय बालकसहित सात प्रदर्शनकारी  घाइते भएका छन्। रबरको गोली लागि दश वर्षीय बालकद्वय इरफान अन्सारी र मुन्ना यादव घाइते भएको प्रहरीले जनाएको छ।अन्सारीको टाउको र यादवको खुट्टा र निधारमा गोली लागेको छ।

यसैगरी  गोली लागि मनोज यादव, अनवर अवारी, मनोज महतोलगायत घाइते भएको नारायणी अञ्चल अस्पतालमा कार्यरत प्रहरी सहायक निरीक्षक संजिक झाले जानकारी दिए। उनका अनुसार नगवा(१० का कृष्ण पटेल घाइते भएको र उनको उपचार नारायणी उपक्षेत्रीय अस्पतालमा भइरहेको बताइएको छ। उनको टाउको र हातमा रबरको गोली लागेको बताइएको छ।आइतबार राति वीरगञ्ज भन्सार कार्यालयबाट प्रहरीले मालबाहक गाडीहरु स्कर्टिङ गरेर लैजाँदै गर्दा आन्दोलनकारी र प्रहरीबीच झडप भएको थियो। झडपका क्रममा पर्साका जितेन्द्र पटेल, राजेमान सिंह, रञ्जित यादव, मोहम्मद सर्खुद्धिन मिया, परमेश्वर साहलगायत १२ जना घाइते भएका छन्। आन्दोलनकारीलाई कुटपिट गरेको भन्दै वीरगञ्जको नगवास्थित प्रहरी चौकीमा उनीहरुले आक्रमण गर्न खोजेका हुन्। सो क्रममा प्रहरीले दस राउन्ड रबरको गोली र सोही संख्यामा टियर ग्यास चलाएको फायरिङ गरेको अञ्चल प्रहरी प्रमुख मनोज न्यौपानेले बताए। प्रदर्शनकारीले बीरगंजको घन्टाघरमा रहेको दुरूसंचार कार्यलयमा तोडफोड गरेका छन्।

जनकपुरमा अर्धनग्न जुलुस प्रदर्शन

कैलास दास
जनकपुर । मधेश अधिकार संघर्ष समिति (मास)ले जनकपुरमा आईतवार अर्धनग्न जुलुस प्रदर्शन गरेको छ ।

प्रमुख चार दलले ल्याएको प्रारम्भिक मस्यौदा तथा सीमांकनको विरोधमा लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चा जनकपुर सहितका मधेश जिल्ला बन्द गराएको समर्थन जनाउँदै मासले अर्धनग्न जुलुस प्रदर्शन गरेको हो ।
जनकपुरधामको जनक चौकवाट शुरु भएको युवाहरुको अर्धनग्न जुलुसले नगरको परिक्रमागरेका थिए । जिल्ला प्रहरी कार्यालय तथा जिल्ला प्रशासन कार्यालयको मूल गेटमा युवाहरुले करिव डेढ घण्टासम्म नारावाजी गरेका थिए । युवाहरुले सरकारको विरोधमा चर्को नारावाजी गरेपनि प्रहरी तथा प्रशासनले सम्यमता अपनाएको थियो ।

संघीयताको सिमांकन तथा संविधानमा मधेशीको अधिकारको लागि सरकारले सुनुवाई नगरेको भन्दै अर्धनग्न ज्ुलुस प्रदर्शन गर्नु परेको मासका संयोजक सरोज मिश्रले बताएका छन्  । नगरको परिक्रमा पछि जनक चौकमा आयोजना गरिएको कोण सभालाई युवा नेताहरु शुशिल कर्ण, अमित ठाकुर, दिपेन्द्र सा तथा सरोज मिश्रले सरकार जनताको माग तथा पिडा हेर्न नसकेको भन्दै अर्धनग्न जुलुस गरेको बताए ।
जुलुसमा सहभागिहरुले गृहमन्त्री वामदेव गौतम, प्रधानमन्त्री शुशिल कोईराला, एमालेका अध्यक्ष के पी शर्मा ओलीका विरुद्धमा चर्को नाराबाजी गरिएको थियो । साथै मधेशी थारु माथि शोषण गर्नका लागि सेना परिचालन गरेकोमा त्यसको कडारुपमा विरोध गरिएको थियो ।
प्रकाशन ः २०७२ भदौं १३ गते

यो आन्दोलन किन भइरहेको छ?

विगतमा मधेस आन्दोलनपछि राज्यले मधेससँग गरेको सम्झौताअनुसार यो संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल बनेको हो। त्यो सहमतिमा राज्यले हस्ताक्षर गरेको थियो, अहिले कार्यान्वयन गर्ने बेला उसैले उल्लंघन र्गयो। स्वायत्त मधेस प्रदेश, समावेशिता, पहिचान यो मस्यौदाबाट उल्ट्याएर विश्वासघात गरियो। चार दलका केही नेताले बालुवाटारमा मध्यराति निर्णय गर्ने, त्यसलाई संविधान मानेर जनतालाई लाद्ने प्रवृत्तिविरुद्ध आन्दोलन गरेका हौं।
संविधानसभाको प्रक्रिया स्वीकारेर यहाँसम्म आइसकेपछि संविधान बन्ने बेला सडकमा किन?
हामीले विगतका सहमतिका आधारमा संविधान बनाऔं भनेर शीर्ष नेताहरूसँग ५० पल्टभन्दा बढी वार्तामा बसेका छौं। प्रधानमन्त्रीलाई दर्जन बढी पटक भेटेका छौं। हामीले सभामा राखेका प्रस्ताव त्यहाँ छापिएका छन्। सामथ्र्य र पहिचानका आधार उल्टाएर उहाँहरू अघि बढ्न खोजेपछि अब हामीलाई संविधानसभाको प्रतिरोधले मात्रै पुगेन। मस्यौदाले दलित, महिला, कर्णाली, अल्पसंख्यक, जनजाति, थारू सबैलाई विभेद गरेको छ। हिजो राज्य पुनर्संरचना गर्ने सहमति गरेका नेताहरू अहिले मेरो घर यो प्रदेशमा, ससुराली र चुनाव क्षेत्र अर्को प्रदेशमा भन्न थालेका छन्। उनीहरू मधेस, मगरातलाई खण्ड–खण्ड पारेर कमजोर पार्न लागेका छन्। कर्णालीलाई उपेक्षित गरेका छन्। जनताले पाएका अधिकारसमेत खोसेका छन्, यो प्रतिगमन हो।
तर, तपाईंहरूले संविधानसभाको पछिल्लो जनादेशलाई पनि ख्याल गर्नुपर्ने होइन?
दोस्रो चुनावपछि सबै दलले सहमतिका आधारमा अघि बढ्ने, संविधानसभाभित्र र बाहिरका समेत शक्तिलाई समेटेर संविधान बनाउने सहमति भएको थियो। यही सहमतिलाई कार्यान्वयन गर्न भनेर सभासद आनन्द ढुंगाना नेतृत्वमा उपसमितिसमेत बन्यो। उहाँहरूले माओवादीलगायत विभिन्न भूमिगत शक्तिसँग कुरा गरेझैं पनि गर्नुभयो, तर त्यो सबै नाटक रहेछ। उहाँहरूले अल्पसंख्यक र असहमत पक्षको भावनालाई उपेक्षा गरेर अघि बढ्न खोज्नुभयो। यसले मुलुकलाई शान्ति स्थिरता दिँदैन। यो मस्यौदाका आधारमा संविधान बने जातीय गृहयुद्धको विषवृक्ष रोपिन्छ। त्यो नरोपियोस् भनेर आन्दोलन गरेका हौं।
सरकार र मुख्य दलका शीर्ष नेताले के गर्नुभयो भने तपाईंहरूको आन्दोलन रोकिन्छ?
हामीले कुनै नयाँ माग थपेर निहुँ खोजेका छैनौं। सबै पुराना माग हुन्, विगतका सहमति कार्यान्वयन गर्नुस्, त्यसका आधारमा संविधान पुनर्लेखन गर्नुस्। उहाँहरूले त्यसलाई पालना गर्ने हिम्मत देखाउनुभएको छैन। उहाँहरू आफ्नै कुरामा प्रस्ट हुनुहुन्न। पहिचान र सामथ्र्यका ८ प्रदेश बनाउने निर्णय १६ बुँदेमा गर्नुभयो। अहिले आफ्नै निर्णय उल्टाएर ६ प्रदेश बनाउनुभयो। उहाँहरूमा गम्भीर विचलन छ। जनमत संकलनमा जनताले दिएका सुझावसमेत लत्याउनुभयो।
तपाईंहरूको आन्दोलन चर्कंदै गए संविधानै नबन्ने खतरा आउन्न?
यो आन्दोलन संविधान नबनाउन होइन, बनाउनका लागि हो। संविधान नबनाउने खेल हुन दिइन्न। हाम्रो माग सहमतिका आधारमा राम्रो संविधान बनाउँ भन्ने मात्रै हो। नाममात्रका संविधान त अहिलेसम्म ६ वटा बनिसके, त्यसको के अर्थ भयो र?
तपाईंहरूले सीमांकनबिनाको संविधान नमान्ने भन्नु भो, अहिले सीमांकन गर्दा उल्टै विरोध। जे गरे पनि चित्त बुझाउनुहुन्न भन्ने पनि छ नि?
सहमति हामीले लत्याएको होइन, उहाँहरूले हो। हाम्रो नेपाली संघीयता कस्तो हुने भन्ने मापदण्ड बनिसकेको छ, उहाँहरूले त्यसलाई कार्यान्वयन हो भने त्योभन्दा थप हाम्रो केही माग छैन।
उसो भए सहमतिको मिलनविन्दु के हो?
राज्य पुनर्संरचना आयोगले दिएको प्रतिवेदनको कार्यान्वयन सहमतिको बटमलाइन हुन सक्छ। विगतका सम्झौता त्यसका आधार हुन्। राज्यले हस्ताक्षर गरेको कुरा उसैले उल्टाएर गद्दारी गरेको हो।

बन्दबाट जनजीवन प्रभावित, सैकडौ बन्दकर्ता पक्राउ

कैलास दास
मधेशी मोर्चा, नेकपा माओवादी, थारुवान लगायतका मोर्चाहरुले गरेको दुई दिने बन्दबाट जनजीवन प्रभावित भएको छ । आईतवार र सोमवारको बन्द पश्चात् पनि सरकारले कुनै किसिमको चासो नदेखाएपछि मधेशी मोर्चाले तराई(मधेश(थरुहट अनिश्चितकालका लागि बन्द गरिएको हो ।

मधेसी मोर्चाका तर्फबाट महन्थ ठाकुर, उपेन्द्र यादव, राजेन्द्र महतो र रामनरेश रायद्वारा सोमबार जारी प्रेस वक्तव्यमा अनिश्चितकालीन तराई मधेस बन्दको घोषणा गरिएको छ । उनीहरुले ‘समानुपातिक समावेशीकरण र पहिचानसहितको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको संविधान निर्माण गर्ने सुनिश्चितता नहुञ्जेलसम्म सम्पूर्ण मधेश(तराई(थरुहट बन्द तथा आम हड्तालको कार्यक्रम अनिश्चितकालका लागि निरन्तर जारी नै जनाएका छन् । संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले तराई(मधेसमा अन्तिश्चितकालिन बन्द हड्तालको घोषणा गरेको छ ।
मोर्चाका तर्फबाट चार मधेसी दलले सोमबार संयुक्त विज्ञप्ति निकालेर मधेसी तथा आदिवासी जनजातिहरुसंग पटक पटक भएका सहमति र सम्झौताको उलंघन गरी चार दलले देशलाई प्रतिगमनतर्फ धकेलेको आरोप समेत लगाएका छन् ।
संविधानको मस्यौदामार्फत गरिएको प्रतिगमनको विरोधका क्रममा नवलपरासी, सुर्खेत, जुम्ला, रुकुम, काठमाडौं उपत्यका र मधेशमा सरकारले गोली चलाउने, हत्या गर्ने र पक्राउ गरी यातना दिइरहेको आरोप मोर्चाले लगाएको छ ।

मोर्चाले आम हड्तालका क्रममा  प्रेस, रेडक्रस, विदेशी कुटनीतिज्ञ, ऐम्बुलेन्स, बारुण यन्त्र,  शव बाहन र दुग्धको गाडीमात्र गुड्न दिने जनाएको छ । संयुक्त मधेसी मोर्चाले आहवान गरेको बन्दले दोश्रो दिन जनकपुर लगायत देशभरका जनजिवन प्रभावित भएको छ । बन्दको कारणले जनकपुरबाट लामो तथा छोटो दुरीको सवारी सधान चल्न सकेको थिएन । बजार र शिक्षण संस्थाहरु समेत बन्द रहेको थियो ।
बन्दको क्रममा मोर्चाले मोटरसाईकलसम्म नचलाउन आग्रह गरेपछि मोटरसाईकल चलाउने केही सवारी सधानमा तोडफोड समेत गरिएको छ । प्रदेश र सिमाङ्कनमा चित्त नबुझेर आन्दोलनमा होमिएको नेकपा माओबादी मधेसी मोर्चा सहित ३३ दलले आव्हान गरेको बन्दले सोमबार यहाँको जनजीवन प्रभावित भएको छ ।
बन्दको पहिलो जनकपुरमा तीनवटा गाडी र एउटा पेटूोल पम्पमा समेत तोडफोड गरेका थिए । उनीहरु जनकपुर मुजेलिया स्थित जनकपुर डिजल सेन्टरमा तोडफोड गरेको छ । त्यस्तै जनकपुर जटही चल्ने ज.१ख. ७४१ नम्वर बस तथा अस्पताल रोडमा ज.१.च ७७४ नम्वरको पिकअपमा तोडफोड गरेको हो । त्यस्तै भ्रमरपुरा चौकमा नम्वर नखुलेको एउटा स्कारपियोमा समेत तोडफो गरेको छ ।
बन्दको पहिलो दिन बन्द गराउँदै हिँडेका एकसी जनालाई राजधानीका विभिन्न स्थानबाट प्रहरीले पक्राउ गरेको छ । पक्राउ पर्नेमा सङ्घीय समाजवादी फोरम नेपालका उपाध्यक्ष राजेन्द्र श्रेष्ठलगायत नेता कार्यकर्ता रहेको महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाडौँका प्रवक्ता प्रहरी उपरीक्षक विश्वराज पोखरेलले जनाएका छन् ।
नवलपरासीको बासाबसहीमा बन्दकर्ताहरूले तीनवटा गाडी जलाएका छन् । पूर्वपश्चिम राजमार्गअन्तर्गत बर्दघाट(सुनवल सडकखण्डको तिलकपुरको तुलसीनगरमा बन्दकर्ताले दुईवटा टूक र एक पिकअप भ्यान जलाएका हुन् । बन्दकर्ताले ना३ख ६९२६ नं को टूक र बा१०च ३३१३ नंको पिकअप भ्यान र नम्बर नखुलेको एक टूकसहित तीनवटा गाडी जलाएका छन् । त्यसैगरी  बन्दकै क्रममा  गाडी पल्टिँदा नम्बर नखुलेको टूकका चालक रविलाल गुरुङको मृत्यु भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय नवलपरासीले जनाएको छ ।

हत्याको अभियोगमा गुप्तालाई सिरहा कारागार पठाइयो

जनकपुर  । धनुषा सवैला नगरपालिकामा विद्यालय सञ्चालक समितिको विवादको क्रममा रामप्रगास यादवको हत्याको अभियोगमा राजु गुप्तालाई पूर्व पक्षको लागि धनुषा जिल्ला अदालतले सिरहा कारगार  पठाएको छ ।

अदालतको ईजलास नं ६ का न्यायाधिश नारायण प्रसाद पराजुलीको एक्कल ईजलासले तीन दिनदेखि अदालतमा थुनछेक बहस पश्चात उनलाई कारागार पठाउने आदेश दिएको छ । नेकपा एमाले जिल्ला कमिटीका सदस्य गुप्तामाथि चैत्र ९ गते  विद्यालय समितिको विवादमा रामप्रगास यादवलाई हत्या गरिएको आरोप छ ।
विद्यालय व्यवस्थापन समितिको विषयमा रामसेवक राउतलाई निर्घात कुटपीट गरि घाईते बनाएपछि उपचारको काठमाण्डौमा लादा उपचारको क्रममा मृत्यु भएपछि सोही राति यादवको गोली हानेर हत्या गरिएको थियो ।
 सवैला नगपालिका वडा नं. २ मा रहेको मदन आश्रित निम्न माध्यमिक विद्यालयको विद्यालय व्यवस्थापन समितिको विषयमा विवाद भएपछि हिंसात्मक घटना भएको थियो ।
अभियुक्त राजु गुप्तालाइ जनताले आफै पक्राउँ गरेर प्रहरी समक्ष बुझाएका
थिए ।
गुप्तामाथि यसअघि नै वारेन्ट पूर्जी जारी गरिएको थियो । हत्यामा संलग्न रहेको आरोप लागेका गुप्ताको तर्फवाट अधिवक्ता श्याम मिश्र, देवेन्द्र ठाकुर, दिपेन्द्र साह सहितका वकिलहरुले वहस गरेका थिए । जाहेरीवालाको तर्फवाट अधिवक्ताद्वय अनिल सदा र सिताराम मण्डलले बहस गरेका थिए ।

जनकपुर, सिन्धुली टू काठमाडौ

कैलास दास
पहाडको मनोरम दृश्य हेर्न कसलाई मन पर्दैन होला । ठूल्ठूला नदी, पहाड, वन जंगलमा पशुपक्षीका आवाजका साथै शीतल हावा एक क्षिण आनन्द गरौ जस्तो हुन्छ । जनकपुरबाट काठमाडौ कति पटक गएको छु आफै थाहा छैन । तर जापान सरकारको सहयोगमा जनकपुर, सिन्धुली टू काठमाडौ सडक जोखिमपूर्ण भएपनि रमाइलो रहेको सुनेका थिए । त्यति मात्र होइन र ! राजमार्गबाट जनकपुर टू काठमाडौ १२ घण्टामा पु¥याउँछ । तर सिन्धुली टू काठमाडौ बढीमा ४—५ मात्र घण्टा लाग्ने गरेको सुनेका थिए । कम फराकिलो सडक भएपनि जीप कार र मोटरसाइकलका लागि सजिलोबाटोको रुपमा रहेको सिन्धुली टू काठमाडौ हो ।

हाम्रा साथी अकुल प्रसाद साहले भने ‘हामी दुबैलाई काठमाडौ जानुपर्छ । नाइट बसले जाने हो कि सिन्धुली टू काठमाडौ बाटोबाट जिकिर गरे ।’ मैले भने ‘नाइट बसबाट कति पटक गई सकेको छु । यसपाली शोर्ट एण्ड इन्टरटेलमेन्ट गर्दै जाने बाटो रोजौ । सिन्धुलीबाटोबाट जाने हो भने विहानै गाडी समातेपछि मध्यान्हमा हामी काठमाडौ पुग्छौं र कार्यालयका अधिकांश कार्य पनि भई हाल्छ । अकुलले पनि हा..हा...मा सिर हल्याए ।
म मंगलवार विहान भानुचौक र अकुलले जनकपुर ९ बौधीमाई (आफ्नो घर)बाट इलेक्ट्रिक रिक्सा समातेर रामानन्द चौक पुगे । त्यहाँ एउटा टाटा सुमो लागेको थियो । जनकपुर, सिन्धुली टू काठमाडौको भाडा सोध्दा एक व्यक्ति एक हजार पर्ने टिकट काटने व्यक्तिले सुनाए । अचम्भको कुरा थिएन । किनकि राजमार्गबाट पनि एक व्यक्ति सात सय रुपैया लिने गर्छ । दुई हजार रुपिया थमाएर दुई वटा टिकट अकुलले लिए । त्यतिकैमा टिकट काटने स्थलमा दुई जना  व्यक्ति आई पुगे । त्यसमध्ये एउटा फुर्तिलो चेहरा र चंचल दिमागका थिए भने अर्को सुस्त मनस्थितिका । तर अचम्भको कुरो के थियो भने दुईवटामा एउटा महिला र एउटा पुरुष थियो । रंगरुपले हेर्दा कुन महिला र कुन पुरुष हो तत्कालै छुट्याउन कसैलाई पनि गाह्रो हुन्थ्यो । पोशाक पुरुष जस्तै, बाल र स्टाइलमा फरक थिएन । अलिअलि मुखको फ्रेसले छुट्याउन सकिन्थ्यो ।
उहाँको हासिलो मुखले हामीलाई सध्यो ‘कति बजे गाडी खुल्ने छ र कतिबजे हामीलाई काठमाडौ पु¥याउँछ ।’ मैले पनि ‘खोई त्यो त चालकलाई थाहा होला भन्दै जवाफ फर्काए ।’

टाटा सुमोमा १० वटा सिट थियो । चार पछाडि, चारवटा बीचमा र चालक बाहेक दुई वटा अगाडि । म अकुल र ती महिला पुरुषको सिट बीचमै प¥यो । चारैजना मोटो भएकोले काठमाडौ यात्रा कष्टमय महसुस हुन थाल्यो । तर जनकपुरबाट टाटा सुमो खुलेपछि सिन्धुली बाटोमा कष्टमय यात्रा मनोरञ्जनमा परिणत भयो । जिन्स पैन्ट र भेष्ट लगाएकी महिला पहाडका मनोरम दृश्य हेर्न वितिकै उत्साहित र उमंगले उछलिन्थ्यो । ठहाक्क हास्नु, मुसुस्क बोल्नु र वक्षस्थलकै बीचमा चश्मा खोस्नु सबैलाई आफ्नो तर्फ आकर्षित गर्न थाले । कुराकानी गर्दा पक्कै नेपाली बुझिएन । हुनतः हामी विराटनगरको हो भन्थे । तर नेपालीमा कुरा गर्दा उनी जवाफ हिन्दीमा फर्काइन्थ्यो । हामी सबै मनोरञ्जन लिंदै बढ्दै गयो । बाटो हेर्दा एकक्षिण भयभित हुन्थ्यो भने एकैक्षिणमा पहाड, नदी र बीचबीचमा बनाइयोको आकर्षक पार्क जस्तो दृश्य हेरेर रमाइलो गर्दथे ।
बाटो घुमारो भएकोले अकुलको मन पनि घुम्न थाले । कतिपटक उनलाई भोमेन्टिङ्ग पनि भयो । बीचबीचमा गाडी रोकेर घुमफिर गरेपछि हिड्दथे । नदी, पहाडका साथै शीतल हावाको आनन्द उठाउदै काठमाडौ तिर बढ्दै गए । खुरकोटसम्मको घुमाउरो बाटो पार भयो । खुरकोटभन्दा केही मिटर अगाडि बढ्दा एउटा पार्क आयो । हामी सबैले त्यहाँ एकछिन फोटो सेसन गरौ भन्दै चालकलाई आग्रह गरे । चालकले हामी सबैको कुरा मानेर पार्कको साइडमा गाडी रोक्यो ।

केही क्षिणमै क्यामरा, मोवाइलमा सबैले मनोरम दृश्यहरु क्याच गर्न थाले । दृश्यमा आफ्नो तस्वीर कसरी आउने हो उद्देश्यका साथ एकअर्काको सहयोगमा तस्वीर क्याच गर्न थाले । ती महिला पुरुषले अकुललाई क्यामरा थमाएर तस्वीर खिची दिन आग्रह गरे । उहाँको फोटो खिचाउने स्टाइल, कुदफान गर्ने एक्टिभिटी हेरेर प्राकृति सौन्दर्यलाई भुलाएर सबैले उनकै तस्वीर नियाल्न थाले । यहाँसम्मकी एक पटक ती महिलाले टाटा सुमोमा पनि छलांग लगाइन । चालकले महिलाको एक्टिभीटी हेरेर परेशान देखियो ।  उनले हिड् हिड् भन्दै क्राउन थाले । बढी समस्या महिलाकै एक्टिङ्ग हेर्नमा सबैको वित्यो । थोरै दृश्य आफ्नो क्यामरामा क्याच गर्न पाए । चालकले क्राउन थालेपछि सबै आफ्ना आफ्ना स्थानमा बसे । टाटा सुमो पहिला जस्तौ आफ्नोे गाडीको गति बढाएर हिड्न थाले ।

पहाडको बाटो पार भएपछि गाडी चालकले  सडक किनारमा गाडी फेरी रोक्यो । चालकले भने फोटो खिच्नको लागि रोकिएको छैन । खाना खानका लागि रोकिएको हो ।  तपाईहरु खाना खान चाहनुहुन्छ भने खाना खाइहाल्नुस । त्यहाँ ती महिला चुपचाप बसेकी थिइन । मैले सोधे ‘तपाई खाना खान हुन्न ।’ उनले केही भनेन । मेरो बुझाईमा यही रह्यो कि यहाँ सबै नेपाली बोल्ने भाषाभाषी हो । उनलाई नेपाली बोल्न आउँदै थिएन । त्यसैले उनले चुप लागेर बसिन । करीब आधी घण्टा पश्चात् उनले हिन्दीमा भनिन ‘यहाँ का खाना बहुत स्वादिष्ट है । चलो कुछ फोटो खिचे ।’ तर गाडी चालकले तुरुन्त भने ‘अब ढिलो हुन्छ है, छिट्टो गाडीमा बसौ ।’ हामी सबै गाडीमा बसेर काठमाडौ पुगे ।
यात्रा सस्मरण
वयगचलबष्कितपबष्बिकज२नmबष्।िअयm

मोर्चाद्वारा जनकपुर बन्द, तीनवटा गाडीमा तोडफोड

कैलास दास
जनकपुर, साउन ३१ । संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चा, नेकपा माओवादी तथा नेपाल सद्भावना पार्टीले शीर्ष चार दलका नेताले संघीय प्रदेशको सिमांकनका विषयमा गरेको सहमतिको विरोधमा नेपाल बन्दले जनकपुर सहित तराई मधेशका जिल्लाहरुको जनजीवन प्रभावित बनेको छ ।

बन्दकर्ताहरुले बन्दको उलंघन गर्ने भन्दै जनकपुर मुजेलिया स्थित जनकपुर डिजल सेन्टरमा तोडफोड गरेको छ । त्यस्तै जनकपुर जटही चल्ने ज.१ख. ७४१ नम्वर बस तथा अस्पताल रोडमा ज.१.च ७७४ नम्वरको पिकअपमा तोडफोड गरेको हो । त्यस्तै भ्रमरपुरा चौकमा नम्वर नखुलेको एउटा स्कारपियोमा समेत तोडफो गरेको छ ।
जनकपुरबाट चल्ने छोटो तथा लामो दूरीको कुनै पनि सवारी साधन चलेको छैन भने मोटर साईकल, रिक्साहरु फाटफूट रुपमा चलेको छ । ठूला सवारी साधनहरु नचलेका कारणले कतिपय व्यक्तिहरु रिक्सा तथा मोटरसाईकल चढ्न बाध्य रहेका छन् । सवारी साधन नचलेका कारणले सरकारी कार्यालयहरुमा पनि आम सेवा ग्राहीको उपस्थिति न्युन रहेको छ ।
नेपाल बन्दको असर बजार, उद्योग, कलकारखाना सहितको व्यापारिक प्रतिष्ठानहरुमा पनि परेको छ । शिक्षण संस्थाहरु बन्द नै रहेको छ । अत्यावश्यक सवारीसाधनहरु एम्बुलेन्स, शव वाहन, दुधको ट्यांकर, वारुण यन्त्र तथा प्रेसको गाडीमा अवरोध गरिएको छैन ।
संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चा,वैद्य नेतृत्वको माोवादीले आईतवार र सोमवार नेपाल बन्दको आह्वाहन गरेको छ भने नेपाल सद्भावना पार्टीले ३० गते शनिवार देखि नै मधेश बन्दको आह्वाहन गरेको छ । बन्दलाई अन्य युवा संगठनहरुले समर्थन जनाएका छन् ।
बन्दको असर विहानदेखि धनुषाको अन्य व्यापारिक केन्द्रहरुमा परेको छ । महोत्तरी, सर्लाही, सिरहा सहितको जिल्लाहरुमा बन्दको असर परेको हो । बन्दलाई दृष्टिगत गरेर जनकपुरको चौक चौकमा नेपाल प्रहरी तथा सशस्त्र प्रहरी परिचालन गरिएको छ ।

विद्यालयको शैक्षिक अवस्था र सुधारको आवश्यकता

कैलास दास

सरकारी विद्यालयको शैक्षिक अवस्था दिनप्रतिदिन खस्दिै गएको छ । शुक्रवार आएको एसएलसी परीक्षाको परिणामले पनि स्पष्ट देखाएको छ । सामुदायिक विद्यालयका ३३.१८ प्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण भएका छन् । जबकि सामुदायिकको तुलनामा न्यून तलब र सुविधा हुने संस्थागत अर्थात् निजी विद्यालयको उत्तीर्ण प्रतिशत भने ८९.३० रहेको छ । एकै प्रकारको शिक्षा प्रणाली र परीक्षा प्रणालीभित्र देखिएको नतिजाको यो अन्तरले सरकारले विद्यालय शिक्षामा गरेको लगानीको सदुपयोग हुन नसकेको प्रस्ट झल्किन्छ । चालू आर्थिक वर्षका लागि शिक्षामा राज्यले ८६ अर्ब रुपैयाँ बजेट छुट्ट्याएको हो । यसको ८० प्रतिशत विद्यालय तहमा खर्च हुने सरकारी तथ्यांक छ, जुन अधिकांश शिक्षकको तलबभत्तामा जान्छ । सामुदायिकतर्फ ३ लाख २ हजार ३ सय ९९ जना परीक्षामा सहभागी भएकोमा १ लाख ३ सय ४२ जना उत्तीर्ण भएको छ । निजीतर्फका १ लाख २ हजार ९ सय ३९ परीक्षार्थीमा ९१ हजार नौ सय २५ जना पास भएको हो ।
के कारण हुन सक्छ त ? बहस गर्दा कम पढाउने र बढी राजनीति गर्ने शिक्षकका कारण सामुदायिकतर्फ नतिजा राम्रो नआएको हो । शिक्षक नियुक्त गर्दा क्षमतावानलाई पाखा लगाएर राजनीतिक आस्थाका आधारमा गर्दा पनि यस्तो भएको विज्ञहरूको धारणा छ । नीतिगत सुधार नहुनु, व्यवस्थापन समितिमा राजनीति, हुनेखाने र सचेत वर्गले सामुदायिक विद्यालयलाई आफ्नो नठान्नु, शिक्षकलाई जागरुक बनाउने नीतिगत तहका अधिकारीले जिम्मेवारी वहन नगर्नु पनि सामुदायिक विद्यालय पछि पर्नुका कारण हुन् ।
धनुषा जिल्लाका सरकारी विद्यालयहरुको पठनपाठनको अवस्था चिन्ताजनक रहेको पाइएको छ । जिल्ला शिक्षा कार्यालयद्वारा सरकारी विद्यालयहरुको अनुगमनका क्रममा सो अवस्था पाइएको हो । कतिपय विद्यालयहरु बन्द अवस्थामा रहेको, खुलेका विद्यालयहरुमा शिक्षकहरु अनुपस्थित रहेको, विद्यालयका प्रधानाध्यापक उपस्थित रहे पनि शिक्षकहरु उपस्थित नरहेको पाइएको जानकारी दिइएको छ । विद्यालयहरुमा विद्यालयको हाजिरी खातामा अधिक विद्यार्थीको संख्या देखाइए पनि ३० प्रतिशत विद्यार्थी मात्र उपस्थित रहेको तथा विद्यालयका शिक्षकहरु निजी विद्यालयमा पढाउन अधिक समय दिने गरेको समेत अनुगमनका क्रममा पाइएको हो । शिक्षकहरु बिना सूचना नै विद्यालयमा अनुपस्थित रहने गरेका र पठनपाठनभन्दा पनि राजनीतिक गतिविधिमा अधिक सक्रियता देखाउने गरेका कारण सरकारी विद्यालयहरुको शिक्षणप्रति नकारात्मक सोच विकसित भएको जानकारी प्राप्त भएको छ ।
विद्यालयको शैक्षिक सुधारका लागि सबै पक्ष लागेपनि दण्ड र पुरस्कारको व्यवस्था सरकारले गर्न नसकेकोले समस्या पनि शैक्षिक स्तर खसिदै गएको हो । हाम्रो देशको शिक्षा समस्यै समस्याले जेलिएको छ । यो सत्य कसैबाट लुकेको पनि छैन । सारक्षरताको अवस्था र बेरोजगारीहरूको भीडले पनि यस सत्यलाई प्रमाणित गर्दछ । सरकारी तथ्यांड्ढले बल्लतल्ल ५२ प्रतिशत नेपाली साक्षर भएको देखाउँछ । एक्काइसौं शताब्दीमा प्रवेश गरेको एक दशकभन्दा बढी भइसक्दा पनि ४८ प्रतिशत नेपाली निरक्षर हुनु कति भयावह स्थिति हो सजिलै बुझ्न सकिन्छ । राज्यले प्रदान गर्ने शिक्षा दिन प्रतिदिन कमजोर बनिरहेको छ भने आधारभूत शिक्षाबाट वञ्चित रहेकाहरू राज्यका लागि नै समस्याको रूपमा देखा परिरहेका छन् । आधारभूत शिक्षा सबैका निम्ति पु¥याउने भनेर कैयौं वर्षदेखि सरकारले आफ्ना कार्यक्रमहरू दाता राष्टूहरूको सहयोगमा अघि बढाउँदै आएको छ । सबैलाई शिक्षा दिन विद्यालय र विभिन्न रूपमा शिक्षकहरूको संख्यामा पनि वृद्धि भएको छ भने अर्कोतिर शिक्षाको अभावमा सोभन्दा बढी विद्यार्थीहरूको संख्यामा दिनानुदिन वृद्धि भइरहेको छ ।
नेपालका शिक्षाको स्तरलाई हेर्ने हो भने सरकारी विद्यालयभन्दा बढी गैर सरकारी विद्यालयहरुमा छात्र(छात्राहरुको संख्या उल्लेख्य रुपमा देखिने गरेको छ । जबकि सरकारी विद्यालयमा सरकारले विद्यार्थी तथा शिक्षकहरुलाई भरपूर सुविधा प्रदान गरेका छन् । शिक्षा मन्त्रालय भवन निर्माणदेखि लिएर विद्यालय सुधारमा अर्बो रुपियाँ खर्चिएपनि सरकारको नीति स्पष्ट वा कडाई नहुँदा यहाँका अधिकांश विद्यार्थी गैर विद्यालयमा पढन बाध्य भएको हुन्छ ।
नेपालले सन् २०१५ सम्म सबैलाई आधारभूत शिक्षाको अवसर प्रदान गर्ने वाचा गरे तापनि त्यस अवधिसम्म सबै साक्षर हुने विश्वास सरकारको काम गर्ने तरिका हेर्दा आम नेपालीले पत्याएको छैन । आधारभूत शिक्षा नागरिकको नैसर्गिक हक भए तापनि हाम्रो देश अझै निरक्षरताको जालोमा छ ।     लोकतन्त्रात्मक ग्णतन्त्रको प्राप्तिपछि शिक्षामा गरिएको ठूलो लगानीबाट प्राप्त परिणाम निराशाजनक अवस्थामा रहेको छ । देशमा सरकारी विद्यालयमा सरकारी लगानी अत्यधिक बढेपनि शिक्षाकोस्तर अत्यन्त कमजोर देखिएको छ । अर्कोतिर संस्थागत विद्यालयको हालीमुहालीले गर्दा सरकारी विद्यालयहरू गरीबहरूका छोराछोरी पढाउने थलो बनेका छन् । भन्न के खोजिएको हो भने गुणस्तरीय शिक्षाको मारमा सबैभन्दा बढी गरीब र न्यून आय भएका बहुसंख्यक बालबालिका परेका छन् ।
शिक्षालाई सर्वसुलभ बनाउने भनिए तापनि कार्यान्वयनको अवस्था यस्तै रह्यो भने यसको पहुँच गरीबका छोराछोरी, दलित, असहाय र निम्न आय भएका वर्गसम्म पुग्न नसक्ने निश्चित देखिएको छ । वर्तमान अवस्थामा सार्वभौम सत्ता जनतामा निहित भनिएपनि शिक्षाको सवालमा समस्या जस्तोको त्यस्तै देखिएको छ । शिक्षालाई समुदायमा हस्तान्तरण गरिए तापनि नीति नियमको कमजोर कार्यान्वयनले गर्दा विद्यालयहरूको अवस्था दिन प्रतिदिन जटिल बन्दै गएको छ । एकातिर स्थानीय तहमा पर्याप्त स्रोत साधन उपलब्ध छैन भने अर्कोतिर केन्द्रीय प्रभाव कायमै रहेकोले पनि समस्याहरू देखिएका छन् । यहींनिर हामी सबैले के सोच्नुपर्ने हुन्छ भने आधारभूत शिक्षाका समस्याहरू समाधान गर्ने स्थानीय दृष्टिकोण के र कस्तो हुन सक्छ ? नीति निर्माणको क्रमदेखि कार्यान्वयनको तहसम्म सर्वसाधारणको पहुँच पु¥याउन केन्द्र, क्षेत्र र जिल्लाहरूको वर्चस्व रहेको वर्तमान पृष्ठभूमिमा स्तानीय तहबाट नै शैक्षिक सुधारका योजनाहरू, नीतिहरू बन्न सक्छ वा सक्दैन ? स्थानीय अभिभावक, स्थानीय निकायहरूको शैक्षिक सुधारको प्रक्रियामा भूमिका कस्तो हुन सक्छ ? यी र यस्तै खालका अन्य प्रश्नहरूको जवाफ खोज्न स्थानीय नागरिक वा उपभोक्ताको भूमिकाबारे बहस हुनु जरुरी छ । के हामी अहिले आफ्ना सन्तानलाई राज्यले निर्माण गरेको नीति अन्तर्गतको शैक्षिक संस्थाहरूबाट शिक्षा दिलाएर खोजेको जस्तो नागरिक तयार गर्न सक्छौं वा सामुदायिक शैक्षिक संस्थामा पढ्ने केटाकेटीहरूको भविष्यको ग्यारेन्टी गर्न सक्छौं ? यस प्रश्नको उत्तर खोज्ने बेला आइसकेको छ । यी ज्वलन्त समस्याहरूको समाधान बेलैमा खोज्न सकिएन भने सिगो राष्टूको शैक्षिक भविष्य बर्बाद हुने देखिन्छ ।
आधारभूत शिक्षाका क्षेत्रमा उपभोक्ताहरूको भूमिका स्थापित गर्न विद्यमान अवस्थामा सुधारको खाँचो छ । नेपालको ठूलो लगानीको क्षेत्र रहेको आधारभूत शिक्षाबाट राज्यले सोचेको प्रतिफल प्राप्त गर्न सकिरहेको छैन । नयाँ नेपालको निर्माण वा नेपाली समाजको सुधार गर्न सक्ने शिक्षा अहिले धेरै ठाउँमा समुदायलाई हस्तान्तरण गरिएको छ तर स्थानीय अभिभावकहरूमैं जिम्मेवारी बोधको अभाव देखिएको छ । जसको फाइदा राजनीतिक दलहरूले उठाउने गरेका थुप्रै प्रमाणहरू फेला परेका छन् । यस कारण यसबारे पनि गहन छलफल आवश्यक छ । देशका शैक्षिक सूचकहरूले आधारभूत शिक्षाको अवस्था निकै कमजोर रहेको देखाएको छ । विद्यालयहरू सुधार होइन, दिन प्रतिदिन दुर्दशातिर गइरहेका छन् । आफ्नै छोराछोरी पढ्ने विद्यालयबाट पनि अभिभावकहरूमा जिम्मेवारीबोध हुन सकेको छैन । सरकारी विद्यालयहरूको अवस्था सुधार्न सम्भावनाहरूको खोजी गर्ने बेला आइसकेको छ । यसतर्फ समयमैं ध्यान नदिने हो भने सरकारी विद्यालयको शैक्षिक अवस्था झन्झन् जर्जर भएर जाने निश्चित छ ।
सबैले शिक्षा प्राप्त गरून् भन्ने उद्देश्य परिपूर्तिका लागि राज्यले अनेकौं प्रकारका शैक्षिक कार्यक्रम ल्याएको छ तर विद्यालय खोलेर र शिक्षक राखिदिएर मात्र शिक्षाको अवस्थामा सुधार नहुने कुरा छर्लङ्ग भएको छ । त्यसैले शिक्षामा सुधार ल्याउने प्रयास एउटा सामूहिक अभियानको रूपमा स्थानीय तहबाट नै शुरु हुनुपर्छ ।
नेपालको शिक्षामा दाता राष्टूहरूको ठूलो लगानी छ, तर प्रतिफल थोरै छ । वर्तमान सन्दर्भमा गाउँ(टोल वा नगरका प्रमुख व्यक्तित्वहरूले प्रत्यक्ष विद्यालयको नेतृत्व गरिरहेका छन् तर स्थानीय समुदायको निर्णयात्मक सहभागिता छैन । विद्यालयहरूको अनुगमन, निरीक्षण र व्यवस्थापन अत्यन्त कमजोर छ । विद्यालयहरूलाई राजनीति गर्ने थलो बनाइएको छ । शिक्षकहरू राजनीतिका नाउँमा विभिन्न खेमामा विभाजित छन् । व्यवस्थापनसँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित अभिभावकहरूको पनि दैनिक अनुगमन र निरीक्षण भइरहेको छैन । उनीहरू विद्यालयजस्तो पवित्र थलोको सुधार गर्ने जिम्मा लिएर पनि स्वार्थवश भ्रष्टाचारमा लिप्त छन् ।

मधेशको विकास चाहिन्छ भन्ने सि.के.राउत प्रवृतिको विरोध गर्नुपर्छ ः पूर्व मन्त्री महासेठ

कैलास दास
जनकपुर, जेठ ३० । जनकपुर रामचौक स्थित श्री गणेश युवा कमिटीको नव निर्वाचित पदाधिकारीहरुको शपथ ग्रहण एवं पद हस्तान्तरण एक समारोह बीच सम्पन्न भएको छ ।

कमिटीका अध्यक्ष दीपक भगतको अध्यक्षतामा भएको ‘शपथ ग्रहण तथा पद हस्तान्तरण’का प्रमुख अतिथि पूर्व सिंचाई मन्त्री रघुवीर महासेठले मधेशको विकास चाहिन्छ भने सिके राउतको प्रवृतिलाई मधेशी जनताले विरोध गर्नुपर्छ बताए । महासेठले जनकपुर उद्योग वाणिज्य संघले तालिका बाहेक अनियमित विद्युत लोडसेडिङ्ग, लो(हाई भोल्टेज जस्ता समस्यालाई लिएर आमरण अनशनमा बसेकोप्रति समर्थन जनाउँदै समस्या समाधानका लागि माथिल्लो तहसम्म कुरा गर्ने बताए । उनले आईतवारसम्म जसरी पनि समस्या समाधान तर्फ गएर आमरण अनशन तोडाउने प्रतिबद्धता पनि गरे ।
पूर्व मन्त्री महासेठले जनकपुरमा केन्द्रबाट प्रसारण हुने लाइन काटेर नेपाल सरकारले अन्याय गरेको हो भन्दै नेपाल सरकारको गलत निर्णयको विरोधमा आफू पनि रहेको बताए । नेपालको ७५ जिल्ला मध्ये धनुषा विकासको क्षेत्रमा सबैभन्दा पछाडि परेको र त्यसको दोषी राज्य मात्र होइन स्थानीयवासी समेत रहेको कुरा पनि औल्याए । राजनीतिक चपेटामा परेर जनकपुरको विकास नभएको कुरा दोह¥याउँदै उनले भने विकासको नाउँमा सबै राजनीतिक दलहरु एक भएर अगाडि आउनका लागि आग्रह पनि गरे ।
उनले संविधान निर्माणको लागि जुन सहमति भएको हो त्यसको सबै बुँदामा आफ्नो सहमति नरहेको उल्लेख गर्दैै संविधान निर्माणपछि फेरी संशोेधन गर्न सकिन्छ । तर संविधान निर्माणमा मधेशवादी दलहरुलाई जुटनका लागि आग्रह गरे । उनले जनकपुरको पहिचानको रुपमा जानकी मन्दिर भएपनि महन्थहरुकै कारण पर्यटकीय स्थल हुन नसकेको आरोप पनि लगाए ।
त्यस्तै प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्ण प्रसाद ढुंगानाले व्यापार संघको आन्दोलनलाई आपूmले माथिल्लो तहसम्म कुरा गरी सकेको भन्दै पाँचौ दिनसम्म जारी रहेपनि छिट्टै समस्या समाधान हुने बताए । उनले विद्युतको समस्या सबै ठाउँमा छ तर जनकपुर पर्यटकीय स्थल भएकोले सुधारका लागि पहल गरी सकेको बताए ।
सपथ ग्रहण तथा पद हस्तान्तरण कार्यक्रममा कमिटीका अध्यक्ष दीपक भगतले नवनिर्वाचित अध्यक्ष राजेश भण्डारीलाई सपथ ग्रहण तथा पदहस्तान्तरण गराएका थिए भने नवनिर्वाचित अध्यक्ष भण्डारीले उपाध्यक्ष विकेश पजियार, महासचिव रंजन  जयसवाल, सचिव भरत कुमार साह, कोषाध्यक्ष संजय कुमार साह तथा सदस्यहरु दिलिप गुप्ता, नरेन्द्र विक्रम साह,  गोविन्द भगत, मुन्ना नागवंशी, भरत महासेठ, रवि शर्मालाई शपथ ग्रहण गराएका थिए । कार्यक्रममा क्लवमा राम्रो कार्य गर्ने पदाधिकारीहरुलाई मायाको चिन्हो पनि प्रदान गरेका थिए ।
कार्यक्रममा राम युवा कमिटीका अध्यक्ष रामबाबु साह, सेभ द स्टिोरिकलका अध्यक्ष रामअशिष यादव, जउवा संघका पूर्व अध्यक्ष निर्मल चौधरी, ई.प्रकाशचन्द्र शाह, शिवशंकर साह हिरा सहितका व्यक्तिहरुले नवनिर्वाचित पदाधिकारीहरुलाइृ शुभकामन व्यक्त गरेका थिए ।

‘राजस्व कार्यालयका प्रमुख अनियमित तरिकाले पैसा असुलीमा’

एक्सप्रेस समाचारदाता
जनकपुर, जेष्ठ २२ । आन्तरिक राजस्व कार्यालय जनकपुरका कार्यालय प्रमुख अनियमित तरिकाले पैसा असुली गर्ने गरेको खुलासा भएको छ । राजस्व चुहावट गर्नेमाथि कारवाही गरिने कार्यालयको रुपमा आन्तरिक राजस्व कार्यालय नै रहेको छ । तर राजस्व कार्यालयका प्रमुखले नै राजस्व चुहावट गर्ने गरेको स्रोतले जनाएका छन् ।

स्रोतका अनुसार कार्यालय प्रमुख पूर्ण बहादुर न्यौपाने आफैले इट्टा उद्योग, औषधी पसले, चिकित्सालय, कलकारखाना लगायतका सञ्चालकहरुलाई बोलाएर रकमको बार्गेनिङ्ग गर्ने गरेको जनाएका छन् । इट्टा उद्योगबाट शुरु गरेको रकम असुली अहिले औषधी पसल, चिकित्साल्य, मदिरा उद्योग एवं कलकारखानामा पनि असुलीमा गर्ने गरेको हो ।
‘आफू पहाडबाट मधेशमा आएको छु, त्यसको एउटै उद्देश्य हो मधेशबाट पैसा कमाउनु’ प्रमुख पूर्ण बहादुर न्यौपानेले जनकपुरको एउटा होटलमा मदिरापान गरिरहेकै बेला भने–‘मिलाउने काम मेरो हो नि !’ मासिक रुपमा पैसा नदिने उद्योगी व्यवासायमा छड्के गर्ने, कागजातहरु कार्यालयमा ल्याउने र कुरा मिलेपछि फेरी छाडिदिने दिनचर्या नै बनेको हो । इट्टा उद्योगीहरुसँग २० देखि ३० लाखसम्म राजस्वको ढाढस दिएर भयभित गरी पाँच सात लाखमा फेरी कागजहरु दिने गरेको नाम नखुलाउने सर्तमा एकजनाले बताएका छन ।
जनकपुर अञ्चलमा एक सयभन्दा बढी ईट्टा उद्योग रहेको छ । रेग्मी सरकारको बेलामा इट्टा उद्योगमा राजस्व लागू गरेपछि सोको फाइदा राजस्व कार्यालयका प्रमुखले लिने गरेको भट्टा उद्योगमा कार्यरत एकजना कर्मचारीले बताए । स्रोतका अनुसार पहिलो पटक चारवटा इटा उद्योगमा छड्ेके गरेका थिए । छड्केको क्रममा ल्याइएको कागजातहरु बिना जाँच पडताल गरी छाड्ने गरेको स्रोतको दावीको छ । इटा भट्टा संचालकलाई काटिएको पत्रमा चलानी र दर्ता नम्वर पनि देखिएको छैन ।
पहिलो चरणमा माँ इटटा उद्योग, गणेश इटा उद्योग, श्रीराम इटा उद्योग, लाभ इटा उद्योगमा छड्के गरेका थिए । उनीहरुसित केही रकम राजस्व र केही आफ्नो खल्तीमा जाने गरी कागजातहरु फर्काइएको स्रोतले जनाएका छन् । इट्टा भट्टा संघका अध्यक्ष विनाय यादवसँग सम्पर्क गर्दा उनले राजस्व कार्यालयबाट छड्के गरेको यथार्थ हो । तर असारमसान्त भित्र राजस्व बुझाउने सर्तमा उनीहरुलाई छोडिएको जनाए् । तर नाम नलेखिने सर्तमा एकजना इटा उद्योगीले आफूले राजस्व र प्रमुखलाई पैसा दिएपछि सबै कागजातहरु फिर्ता गरिएको बताए ।
अर्को चरणमा शुभ इटा उद्योग, नविन इटा उद्योग, रियल इटा उद्योग, भगवती इटा उद्योग, शिवानी इटा उद्योग, साथी इटा उद्योग लगायत आठ वटा उद्योगहरुमा छड्के गरेको छ ।
तर छडेकोको क्रममा ल्याइएको कागजातहरुको कहाँसम्म कारवाही गरिएको आन्तरिक राजस्व कार्यालयका प्रमुखसँग सम्पर्क गर्दा उनले आफूले आफ्नो किसिमले कार्य गरिरहेको बताए । केही निजी डेरी उद्योग तथा डाक्टरहरुको क्लिनिकमा पनि रकमको बार्गेनिङ्ग गर्ने गरेको स्रोतले दावी गरेका छन् ।

कारवाहीको माँग गर्दै जनकपुरमा प्रदर्शन

कैलास दास
जनकपुर, चैत २९ । धनुषाको सबैला नगरपालिकामा दुई जनाको हत्यामा संलग्न व्यक्तिमाथि कारवाहीको माग गर्दै सवैलावासीले जनकपुरमा आईतवार प्रदर्शन गरेको छ । हजारौको संख्यामा आएका स्थानीयवासीले जिल्ला प्रशासन कार्यालय घेराउँ गरेर दोषिमाथि कारवाहीको माग गर्दै ज्ञापनपत्र पनि बुझाएका छन् ।
चैत्र ८ गते मदन आश्रित निम्न माध्यमिक विद्यालयको व्यवस्थापन समितिको विषयलाई लिएर भएको छलफलको क्रममा एमाले नेता योगनारायण यादव पक्षधरले आक्रमण गर्दा एक जनाको उपचारको क्रममा र सोही राति एक जनाको गोली हानी हत्या भएपछि सिङ्गो सबैला गाउँवासी नै आन्दोलनमा उत्रेका छन् । राउतको उपचारको क्रममा काठमाण्डौमा मृत्यु भएको थियो ।

घटनामा रामसेवक राउत तथा रामप्रगास यादवको मृत्यु भएको थियो भने एक दर्जन बढी व्यक्ति घाईते भएको मध्ये तीन जनाको अहिले पनि काठमाण्डौमा उपचार भैरहेको छ ।
स्थानीयवासी तथा पीडित परिवारले एमालेको वैकल्पिक पोलिटव्युरो सदस्य र जनकपुर अञ्चल ईन्चार्ज योगनारायण यादव सहित २४ जनामाथि कर्तव्य ज्यान, कुटपीट, अङ्गभङ्ग सहितका मुद्दा दर्ता गराएपनि मुख्य अभियुक्त यादवलाई स्थानीय प्रहरीले नै संरक्षण दिने गरेको आरोप लगाउँदै प्रदर्शन गरेको एमालेका तर्फवाट निर्वाचित सवैला गाविसका निवर्तमान अध्यक्ष रामवली साहले बताएका छन् ।
स्थानीयवासीले दोषिमाथि कारवाही, सार्वजनिक जग्गा विक्री गरेकोमा सोको बद्दर गर, अपहरणकारीलाई गिरफ्तार गर, सामाजिक एकता जिन्दावाद, पीडितलार्ई क्षतिपूर्ती देउँ, घाईतेको उपचार खर्च देउ जस्ता प्लेकार्ड व्यानर वोकेका थिए ।
सबैलाबाट एक हजार भन्दा बढी मोटरसाइकल, दर्जनौ जीप ट्रयाक्टर सहित जनकपुर आएका थिए । जिल्ला प्रशासनको कार्यक्रम पछि जिल्ला प्रहरी कार्यालय अगाडी भएर नारावाजी गर्दै शिवचौकमा कोण सभा गरेका थिए ।
हजारौको संख्यामा सवैलाबाट जनकपुर आएका प्रदर्शनकारीलाई व्यवस्थित गर्न प्रहरीलाई केही बेर हम्मे हम्मे परेको थियो । प्रहरीले सवैलाको प्रदर्शनलाई लिएर विहान देखि नै जनकपुरको सुरक्षा व्यवस्था कडा बनाएका थिए । नेपाल प्रहरी तथा शसस्त्र प्रहरीहरु पनि व्यापक मात्रामा परिचालन गरेका थिए ।
यसै वीच जनकपुरको शिव चौकमा सवैला वासीले आयोजना गरेको कोण सभालाई सम्बोधन गर्दै सवैला निवासी तथा नेकपा माओवादीका संयोजक मातृका यादवले हत्याको विरोधमा सिङ्गो गाउँ नै सडकमा आएकाले दोषिलाई पक्राउँ गरि कारवाही गर्नका लागि माग गरेका थिए ।
उनले कुनै एक दल र पार्टीको आन्दोलन नभै एमाले सहित सम्पूर्ण पार्टीका स्थानीय नेता कार्यकर्ता सहभागितामा भएको आन्दोलन पछि पनि दोषिलाई पक्राउँ नगरेको खण्डमा अझ शसक्त आन्दोदन गर्ने चेतावनी दिए । योगनारायण यादव माथि कारवाही नहोस् भन्नका लागि पार्टीले हत्याको दोस्रो दिन एक तह बढुवा गरेर अञ्चलको ईन्चार्ज दिएर हास्यास्पद काम गरेको बताए । कार्यक्रममा एमाओवादीका पूर्व सभासद भरत साह तथा अन्य राजनीतिक दल एवं गाउँका बुद्धिजीविहरुले पनि सम्बोधन गरेका थिए ।
.................

काकीसंग अनैतिक सम्बन्ध राख्ने भतिजोको ंसंवेदनशील अङ्गकाटियो

कैलास दास
जनकपुर, फागुन ८ । धनुषा जिल्लामा वैदेशिक रोजगारीको कुप्रभाव दिन प्रतिदिन देखिन थालेको छ । धनुषाको लोहनामा यस्तै प्रकारको घटना भएको छ । आफ्नै सानी काकीसंग राख्दै आएको शारीरिक सम्बन्ध बाहिर आएपछि शारीरिक हिंसामा परेको छ ।
सो गाउँका २५ वर्षे भतिजो रामदेवको काकीले लिङ्ग नै छिनाई दिएको छ । काकीसंग तीन चार वर्ष अगाडीदेखि नै सम्बन्ध राख्दै आएको तर विवाह गरेपछि कम ध्यान दिएको निहुमा काकीले दिउसै लिङ्ग छिनालेको अभियोगमा प्रहरीले काकीलाई पक्राउ गरेका छन् । अहिले काकीलाई जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा राखिएको छ भने लिङ्ग काटिएका युवकको उपचार जनकपुरको जानकी हेल्थ केयर सेन्टरमा भैरहेको छ ।
लिङ्ग छिनाउने काकीको श्रीमान वैदेशिक रोजगारीका लागि तेस्रो मुलुकमा छन् । २८ वर्षको सो महिलालाई थुनामा राखेर अनुसन्धान गर्ने काम भैरहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले जनाएको छ । घटनापछि वैदेशिक रोजगारीले कस्तो प्रकारको घटना हुदो रहेको छ यसैले छरपष्ट भएको छ । धनुषामा यस्ता प्रकारको जवरजस्तीका घटनाहरु प्रायः भैरहेको छ । अनैतिक सम्वन्धको केशहरु दिन दिनै आउने गरेको छ । खास गरेर काम गर्ने शिलशिलामा कमै उमेरको श्रीमतिलाई छाडेर जाने प्रबृत्ति बढेका कारणले यस्ता प्रकारको घटना हुने गरेको छ ।

एमाले अध्यक्ष ओलीको पुतलामाथि चप्पल प्रहारसँगै अरु के के....

कैलास दास
जनकपुर, पुस २४ । नेकपा एमालेका अध्यक्ष के.पी. शर्मा ओलीले प्रधानमन्त्री निवासमा मधेशी मधेशी समूदायलाई अपमान हुने गरी दिएको अभिव्यक्तिको विरुद्धमा आम मधेशी समूदाय सडकमा मात्र उत्रेन । उसको पुतलामाथि चप्पल जुत्ताको पनि वर्षा गरे ।
जनक चौकमा कडा सुरक्षाका बीच ओलीको पुत्ला दहन गर्ने क्रममा आक्रोशित मधेशी समुदायका महिला, युवा तथा अगुवाहरुले चप्पल जुताले उनलाई कुटपिट गरी पुत्ला दहनका साथै थू..थू. पनि गरे ।
ओलीले सद्भावनाका अध्यक्ष राजेन्द्र महतोले मधेशको दृष्टिकोण बारेमा आफनो अभिव्यक्ति राख्ने वित्तिकै ओलीले अपमानजनक शब्दमा सम्बोधन गर्दै उत्तर प्रदेश र विहारलाई पनि मधेशमा मिलाउन चूनौति दिएका थिए । उनको अभिव्यक्ति पछि तत्कालै संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चाले बैठकलाई बहिष्कार गरी बाहिरिएका थिए । ओलीको अभिव्यक्तिले अहिले सम्पुर्ण मधेश क्षेत्र आक्रोशित बनेका छन् । यस अघि देखि नै मधेश विषयमा ओलीको धारणा अत्यन्त नाकारात्मक रहेका थिए । एमाले मधेश विरोधी पार्टी भएको भनेर आम मधेशी समूदायले बुझिसकेको बेलामा ओलीको बोलीले त्यसलाई थप पुष्टि गरेको छ । एमाले मुुलुकमा संघीयता नचाहेको प्रष्ट भएको छ । जनकपुरको जनक चौकमा आयोजना गरिएको पुत्ला दहन कार्यक्रममा सहभागिहरुले कडा शब्दमा ओलीको विरोध गरेका थिए । उनीहरुले एमालेलाई बहिष्कार गर्नका लागि आग्रह गरेका थिए ।

एमाले अध्यक्ष केपी ओली मधेशको विरुद्धमा अपमानजनक शब्द प्रयोग गरेर देश द्रोहीको काम गरेकोले उनलाई देश छाड्नको चेतावनी दिएका थिए । साथै राष्टूभक्ति पूर्ण अभिव्यक्ति दिने डा. सिके राउतलाई सरकारले पटक पटक गिरफतार गरिरहेकोले राष्टूलाई विखण्डन गर्ने अभिव्यक्ति दिने ओलीलाई पनि पक्राउ गर्नका लागि गृहमन्त्रीलाई चूनौति दिएका थिए । पुत्ला दहन पछि आयोजना कोणसभालाई एमाओवादी नेता रामचन्द्र मण्डल, सद्भावना नेता जगदिश महासेठ, डा. रामचन्द्र चौधरी, तमलोपाका सदाशिव मिश्र, युवा नेता सुशिल सिंह मधेशी, विद्यार्थी नेता ज्ञानेन्द्र झा ज्ञानु सहितका वक्ताहरुले केपी ओलीको बोलीमाथि कडा प्रतिवाद गरेका थिए ।

कुकर विस्फोट हुँदा १३ विद्यार्थी घाइते

कैलास दास
जनकपुर, पुस १९ । विद्यालय व्यवस्थापन पक्षको चरम लापरवाहीका कारण शनिवार प्रेसर कुकर विस्फोटमा परी छात्रावासमा बस्ने १३ जना विद्यार्थी घाइते भएका छन ।
जनकपुर उपमहानगरपालिका वडा नं.१ वकिल टोलमा यसैवर्ष देखी संचालनमा आएको आर डि शिक्षा निकेतनको छात्रावासमा भएको सो विस्फोटमा विद्यार्थीहरु घाइते भएका छन । विद्यालय व्यवस्थापकका अनुसार विहानको खाना खाएर विद्यार्थीहरु आगो ताप्ने उद्देश्यले छात्रावासको प्राङ्गणमै बनाइएको चुल्हो नजिक जम्मा भएको बेला कुकर विस्फोट भएको थियो ।
ग्यास आभावको कारण चुल्होमा दिउसोको खाजाका लागि चाना उसिन्न कुकरमा राखिएको बेला कुकरको ढक्कन फुत्केर घटना हुन पुगेको विद्यालयले स्रोतले जनाएको छ ।  घाइते विद्यार्थीहरुमध्ये अधिकांशको आँखामा चोट लागेको छ । घाइतेहरुको धनुषा अस्पतालमा उपचार भै रहेको छ । घाइतेहुने विद्यार्थीहरुमा कक्षा ४मा अध्ययनरत बाला बाखरका १० वर्षीय सोनु यादव, युकेजीमा अध्ययनरत बडहराका ८ वर्षीय अनिल यादव, कक्षा २मा अध्ययनरत कुम्भकरणका १० वर्षीय आशिक शर्मा, मोरहा का ११ वर्षीय मुकेश साह, चिडैयाका १० वर्षीय प्रसान्त ठाकुर, कुम्भकरणका १३ वर्षीय बालकृष्ण यादव, जितेन्द्र यादव, चन्दन यादव, साहिल ठाकुर, राजन यादव, रियाज नदाफ र पप्पु यादव रहेका छन ।
घाइते मध्ये बालकृष्ण यादव र प्रसान्त ठाकुरको आँखा बढी चोट लागेको चिकित्सकहरुले बताएका छन । यसैवर्ष देखी कक्षा ५ सम्म संचालनमा आएको आरडी शिक्षा निकेतन कम्पनी ऐनमा दर्ता भएपनि शिक्षा कार्यालयबाट संचालनको अनुमति पाएका छैनन् । विद्यालय अहिले दर्ता प्रक्रियामै रहेको व्यवस्थापनले जनाएको छ ।

संघीय गणतान्त्रिक मोर्चाद्वारा खवरदारी जुलुस

कैलास दास
जनकपुर, पुस १९ । सत्तारुढ प्रतिपक्ष ३० दलीय संघीय गणतान्त्रिक मोर्चाले शनिवार जनकपुर सहित देशभरि खवरदारी जुलसु प्रदर्शन गरेको छ ।
एकीकृत नेकपा माओवादीको नेतृत्वमा संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चा सहितको संघीय गणतान्त्रिक मोर्चाले पहिचान सहितको संघीयता र संघीयता सहितको संविधानको मांग गर्दै जुलुस प्रदर्शन गरेको छ । मौसमको प्रतिकुलताका बाबजुद जनकपुरमा रेल्वे स्टेशन बाट शुरु भएको खबरदारी जुलुस शिवचौक, जनकचौक, रामचौक, सोनारपट्टी हुदै जनकचोकमा पुगी कोणसभामा परिणत भएको थियो ।
कोणसभालाई सम्बोधन गर्दै मोर्चाका नेताहरुले सत्तारुढ दलहरु माओवादीको जनविद्रोह, जनआन्दोलन २ र मधेश विद्रोह बाट स्थापित पहिचान सहितको मुद्दालाई माइनस गरेर पहिचान विरोधी संविधान बनाउन खोजेको आरोप लगाउदै त्यस्तो प्रयास भए आफुहरु आन्दोलनको आँधी बहेरी ल्याउने चेतावनी दिए ।
एतिहाँसिक मधेश विद्रोहको जगमा स्थापित संघीयतालाई नै कुण्ठित गर्दै सत्तारुढ काँग्रेस र एमालले पहिचान विरोधी संघीयताको खाका प्रस्तुत गरेर संघीयताको मुल मर्मलाई नै धरापमा पार्ने प्रयास गरेको भन्दै त्यसका विरुद्ध गोलबद्ध हुन सम्पूर्ण मधेशी आदिवासी जनजातिहरुलाई आग्रह गरेका छन ।
मधेश आन्दोलन उत्कर्षमा पुगेको बेला तत्कालिन प्रधानमन्त्री एवं नेपाली काँग्रेसका सभापति गिरिजा प्रसाद कोइरालाले स्वायत्त मधेश प्रदेश सहित अन्य स्वायत्त प्रदेश हुने भनि गरेको २२ बुन्दे सहमति, विगतमा एमाओवादी संग भएको १२ बुन्दे लगायतका सहमतिहरुलाई उनकै पार्टीका वर्तमान अध्यक्ष एवं प्रधानमन्त्रीले उल्लंघन गरि रहेको उनिहरुले आरोप लगाएका थिए ।
कोण सभालाई सम्बोधन गर्दै मोर्चाका नेताहरुले एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले महराजा प्रवृति देखाएको भन्दै मुलुका आधिकारिक महाराजाहरुको अन्त भएपछि जन्मेका नयाँ महाराजाहरुलाई मधेशी जनताले अब स्वीकार नगर्ने बताए । सदभावना पार्टी धनुषाका अध्यक्ष संजय सिंहको अध्यक्षतामा भएको कोणसभामा सदभावना पार्टीका केन्द्रिय सदस्य लाल किशोर साह, एमाओवादीका कार्यवाहक जिल्ला अध्यक्ष झल्कु यादव, तमलोपाका जिल्ला अध्यक्ष परमेश्वर साह, फोरम लोकतान्त्रिकका., फोरम नेपालका ज्ञानेन्द्र यादव, संघीय समाजवादी पार्टीका जिल्ला अध्यक्ष राम रतन यादव, संघीय सदभावना पार्टीका जिल्ला अध्यक्ष रमण सिंह, राष्ट्रिय मधेश समाजवादी पार्टीका  देवकृष्ण मण्डल सहितका वक्ताहरुले सम्बोधन गरेका थिए ।

‘अश्व मेघ के समान’

कैलास दास

जनकपुर, जानकी की जन्मभूमी
देवलोक के वरदान है
इससे अच्छा ज्ञान भूमि
और कोई नही ठाम है ।

मठ–मन्दिर और ताल सरोवर
यहाँ की पहिचान है
जिसका दर्शन हो जाने से
अश्व मेघ फल के समान है ।

रखवारी में भोला बाबा
चारे ओर विराजमान
सभी पापो का पापमोचनी
यह जनकपुर धाम है
जिसका दर्शन हो जाने से
अश्व मेघ फल के समान है ।

५२ विघा, रंगभूमी, मणिमण्डप यही ठाम है
शिव धनुष का टुकरा गिरा
यहाँ पर ही धनुषाधाम है
जिसका दर्शन हो जाने से
अश्व मेघ फल के समान है ।

यहाँ की धर्ती के गर्भ से
लक्ष्मी स्वरुपा वैदेही प्रकट हुयी है
राम–सीता के वैवाहिक स्थल यही धाम है
जिसका दर्शन हो जाने से
अश्व मेघ फल के समान है ।

ऋषिमुनि का तपोभूमी
देवतागण के प्रिय स्थान है
आदर्श नारी सीता के यह गाम है
जिसका दर्शन हो जाने से
अश्व मेघ फल के समान है ।

गंंगा सागर, धनुषसागर
अनेको नदी–सागर और तलाव है
गंगा आरती नित्य होबे
मोक्ष प्राप्ति की यह स्थान है
जिसका दर्शन हो जाने से
अश्व मेघ के समान है ।
कैलास दास
मितिः २०७१ पुस ८ गते

‘अश्व मेघ के समान’

कैलास दास

जानकी के जन्मभूमी
देवलोक के वरदान छैक
एहि सँ बढियाँ ज्ञानभूमि
आओर कोनो नहि ठाम छैक

मठ—मन्दिर आ ताल सरोवर
एतह के पहिचान छैक
जकर दर्शन कएला सँ
अश्व मेघ फल के समान छैक

रखवारी मे भोला बाबा
चारु कोना में विराजमान छैक
जकर दर्शन कएला सँ
अश्व मेघ फल के समान छैक

५२ विघा, रंगभूमि, मणिमण्डप एहि ठाम छैक
शिव धनुष के टुकरा गिरल
एहि ठाम धनुषाधाम छैक
जकर दर्शन कएला सँ
अश्व मेघ फल के समान छैक

एहि ठामक धर्ती के गर्भसँ
लक्ष्मी स्वरुपा वैदेही प्रकट भेल छैक
भगवान रामके प्रथम मिलन भेल
येह धाम छैक
जकर दर्शन कएला सँ
अश्व मेघ फल के समान छैक

ऋषिमुनि के तपोभूमि
देवता सभक प्रिय स्थान छैक
आदर्श नारी सियाके खेलल कुदल ई गाम छैक
जकर दर्शन कएला सँ
अश्व मेघ फल के समान छैक

गंंगा सागर,धनुषसागर
अनेकन नदी—सागर आ तलाव छैक
गंगा आरती नित दिन होबए लागल
मोक्ष प्राप्ति के ई स्थान छैक
जकर दर्शन कएला सँ
अश्व मेघ फल के समान छैक