एघारौं अन्तराष्ट्रिय मैथिली सम्मेलन समृद्ध नेपालका लागि भाषा र संस्कृतिको विकास आवश्यक ः राष्ट्रपति डा.यादव

कैलास दास
जनकपुर, पुस ७ । राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले एघारौं अन्तर्राष्ट्रिय मैथिली सम्मेलनको सोमवार जनकपुरमा उद्घाटन गरेका छन् । दूई दिवसीय अन्तराष्ट्रिय मैथिली सम्मेलनको उद्घाटन कार्यक्रमलाई सम्वोधन गर्दै राष्ट्रपति डा. यादवले बहुभाषा, बहुधार्मिक तथा बहुसांस्कृति नै समृद्ध नेपाली संस्कृतिको परम्परा रहेको बताए ।

डा. यादवले सबै जात–जातिका भाषा, संस्कृति, भेषभूषा नै नेपाली राष्ट्रिय पहिचान रहेको बताउदै अनेकता बीच एकता नै हाम्रो परम्परा रहेको बताए । सबै भेषभुषा, संस्कसति, रहन सहन, खानपानको सम्मानले नै राष्ट्रिय एकतालाई बलियो बनाउने हुनाले नै नेपाल सरकारले मैथिली भाषाको विकासका लागि नेपाल विद्यापति पुरस्कार कोषको स्थापना गरेको बताए ।
मुलुकमा आएको परिवर्तन पछि बन्ने संविधानमा सवै भाषा, संस्कृति तथा भेषभुषाका नेपाली जनताले उचित सम्मान पाउने बताउदै संविधान निर्माणका लागि राजनीतिक दलहरुलाई सहमतिका लागि आफुले पहल गर्ने बताए । मैथिली भाषामाथि बढ्दो सूचना प्रविधिले पार्ने प्रभावबाट जोगाउनका लागि यस भाषाको श्रव्यदृश्य समाग्री विकासमा पनि जोड दिनका लागि राष्ट्रपतिले मैथिलीका विद्वानहरुसंग आग्रह गरे ।
नेपाल–भारतका पाँच करोडभन्दा बढी व्यक्तिले बोलिने मैथिली भाषामा खतरामा  नभएको भन्दै डराउनु पर्ने अवस्था नरहेको बताउँदै राष्ट्रपति डा. यादवले आधुनिक प्रविधिसंग जोडनका लागि साहित्यकारसंग आग्रह गरे । सो कार्यक्रममा बोल्दे शिक्षा मन्त्री चित्रलेखा यादवले अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनले भाषा, साहित्यको माध्यमद्वारा नेपाल भारत वीचको सम्वन्धलाई अझ मजबुत बनाउने विश्वास व्यक्त गरे .

कार्यक्रममा राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले मैथिली भाषाको विकासमा विषेश योगदान दिए वापत प्राध्यापक सुनिल कुमार झा, संगीतकार गुरुदेव कामत, लोकचित्रकार कृष्ण कुमार कश्यपलाई मिथिलारत्न र नेपाली भाषामा योगदान दिए वापत चन्द्रशेखर उपाध्याय, भोजपुरी साहित्यका विद्वान उमाशंकर द्विवेदीलाई मिथिला श्रीबाट सम्मानित गरेका थिए । कार्यक्रममा डा. रमानन्द रमणद्वारा लिखित मैथिली कथा नेपाल, मैथिली कथा नेपाल, एघारौं मैथिली सम्मेलनको तिरहूत नामक स्मारिका, रामभरोष कापडि भ्रमरद्वारा लिखित अहाँ जे कहलहुँ र डा. वैजनाथ चौधरी बैजुद्वारा लिखित दिल्ली सँ जनकपुर नामक कृतिको राष्ट्रपतिले विमोचन गरेका थिए ।
अन्तर्राष्ट्रिय मैथिली सम्मेलन आयोजक समितिका संयोजक प्राज्ञ रामभरोस कापर भ्रमरको अध्यक्षतामा भएको सो कायषर््क्रममा सम्मेलनका महासचिव डा. वैजनाथ चौधरी वैजु, डा. पशुपथि नाथ झाले पनि बोलेका थिए भने कार्यक्रमको सञ्चालन पत्रकार समहित्यकार श्यामसुन्दर शशिले गरेका थिए । दुई दिनसम्म चल्ने सो अन्तराष्ट्रिय सम्मेलनमा नेपाल भारतका गरि करिव दुई सय विद्वान, विदुषिहरु सहभागि रहेका छन् । कार्यक्रममा राष्ट्रपति डा. यादव तथा शिक्षामन्त्री चित्रलेखा यादवलाई सम्मान गरिएको थियो ।

सहमति नभए दुई तिहाई बहुमतले संविधान बनाईने ः डा. महत

कैलास
जनकपुर, मंसिर १९ । अर्थमन्त्री डा. रामशरण महतले संवैधानि राजनीकि संवाद तथा सहमति समितिका सभापतिले  संविधान निर्माणको सवालमा आएका सम्पूर्ण विचाहरुलाई संविधान सभामा प्रवेश गराउँने विश्वास व्यक्त गरेका छन् ।
अर्थमन्त्री डा. महतले जनकपुरधाममा नेपाली काँग्रेसका सभासद रामकृष्ण यादवको छोरीको विवाहमा सहभागि हुन आएको वेलामा पत्रकारहरुसंग कुरा गर्दै समितमा आएका विचाहरुलाई संविधान सभामा प्रवेश गराएर फूल हाउँसवाट निर्णय गराउनमा संवाद समितिका सभापति डा. बाबाुराम भट्टराईले दलहरुको माईडेड पछि सफल हुने विश्वास पनि व्यक्त गरे ।
उनले सके सहमति नभए दूई तिहाईको बहुमतबाट भए पनि माघ ८ गते नै संविधानको मस्यौदा जनता समक्ष आउने पनि दावी गरे । उनले सवै विषयमा सहमति गर्न पनि कठिन हुने भएका कारणले संविधान निर्माणका लागि दुईतिहाईबाट निर्णय लिनुको कुनै विकल्प नभएको पनि बताए ।
काँग्रसका नेता समेत रहेका अर्थमन्त्री डा. महतले नेपाली काँग्रेस तथा एमालेकोे राज्य पुर्नसंरचनाको  साँझा सहमतिसम्वन्धि अवधारणा पत्रमा मधेशवाट प्रतिनिधित्व गर्ने काँग्रेसका मधेशी सभासदहरुवाट आएको फरक विचारको विषयमा नेपाली काँग्रेस भित्र छलफहुन सक्ने भएपनि काँग्रेस आफ्नो मूल एजेण्डा भन्दा बाहिर नजाने पनि बताए ।
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले नेपालको भ्रमणको समयमा व्यक्त गरेको विचार व्यक्तिगत रहेको तर संविधान निर्माणको विषयमा नेपाली जनताले नै निर्णय लिने पनि अर्थमन्त्री डा महतले स्पष्ट पारे । उनले छिमेकी राष्टूका प्रधानमन्त्रीको हिसावले सुझाव स्वरुप आएको पनि बताए ।
जनकपुरको विकास प्रति राज्यले उपेक्षा गरेको विषयमा गरिएको एक जिज्ञासामा अर्थमन्त्री डा. महतले जनकपुरको विकासका लागि राज्यले कुनै विभेद नगरेको यस वर्ष आएको बजेटले नै स्पष्ट भएको दावी गरे । उनले जनकपुरको विकासका लागि सरकाले उल्लेख्य बजेट दिएको बताउदै देशका अन्य भागहरुको पनि विकास नभएको बताए ।
उनले सरकार परिवर्तको कुनै पनि सम्भावना नरहेको बताउदै संविधान सभाले संविभानको निर्माण गरेपछि मात्र सरकारको परिवर्तन हुने तर संविधान निर्माणको सवालमा सहमतिको लागि सरकारमा थप घट हुन सक्ने पनि स्पष्ट पारे ।
जनकपुरमा विगत केही महिना देखि रेल्वेको विस्तारका कारणले अवरुद्ध रहेको भन्सार नाकाको विषयमा गरिएको जिज्ञासामा अर्थमन्त्री डा. महतले नेपाल सरकारले नया भन्सार नाका खोल्नका लागि सहमति दिई सकेको भारतले भारत तर्फ नाका स्थापना गर्ने वित्तिक्कै भंसार शुचारु हुने पनि बताए ।
यसै गरि सभासद साहको छोरीको विवाहमा सहभागि हुनका लागि भौतिकपूर्वाधार तथा यातायातमन्त्री विमलेन्द्र निधि पनि राजधानीबाट जनकपुरधाम आएका थिए । यसै गरि नेपाली काँग्रेसका नेत्री श्रीमति लिला कोईराला सहितका नेताहरु सहभागि भएका थिए ।

सभासद साहको रिट निवेदन पुनरावेदनद्वारा खारेज, जिल्लाकै फैसला सदर

कैलास दास
जनकपुर, मंसिर १८ । जनकपुरको रामानन्द चौकमा भएको बम काण्डको आरोपमा थुनामा रहेका धनुषा निर्वाचन क्षेत्र नं. का निलंवित सभासद संजय कुमार साहको तर्फवाट पुनरावेदन अदालत जनकपुरमा गरिएको माग दावीलाई खारेज गरि धनुषा जिल्ला अदालतले गरेको फैसलालाई विहिवार पुनरवोदनले सदर गरेको छ ।

धनुषा जिल्ला अतालतले गरेको फैसला त्रुटिपूर्ण रहेको भन्दै साधारण तारेखमा राखि मुद्दाको पूर्वपक्ष गर्नका लागि माग गर्दै सभासद साहले पुनरावेदन अदालत जनकपुरमा गत असर १७ गते मुद्दा दायर गरेका थिए । पुनरावेदन अदालत जनकपुरका ईजलास नं. १ मा भएको लामो वहस पछि अदालतका मुख्य न्यायाधिश पुरुषोत्तम भण्डारी र न्यायाधिश सत्यराज गुरुङ्गको संयुक्त ईजलासले सो फैसला गरेको पुनरावेदन अदालत जनकपुरका शाखा अधिकृत टिकासिंह खत्रीले जानकारी गराएका छन् ।
पुनरावेदनको फैसलापछि अब साहलाई थुनामा नै राखेर प्रहरीले थप अनुसन्धान गर्ने भएको छ । यसै गरि साहकै तर्फवाट जनकपुर १३ निवासी रामअशिष दासले दर्ता गरेको बन्दी प्रत्यक्षीकरणको रिट निवेदन पनि पुनरावेदन अदालतको विहिवारकै फैसलाबाट खारेज भएको छ ।
जनकपुरको रामानन्द चौकमा २०६९ वैशाख १८ गते भएको वम काण्डका प्रमुख योजनाकार बनाएर सभासद साहको विरुद्धमा जनकपुरका व्यापारी जीवनाथ चौधरी सहितका व्यक्तिहरुको जाहेरी दिएपछि प्रहरीले सभासद साहलाई पक्राउँ गरि कर्तव्य ज्यान मुद्दा चलाएका थिए । रामानन्द चौकमा मिथिला राज्यको माग सहित गरिएको शान्तिपूर्ण धर्नामा गराईएको बम विष्फोटमा परि विमल शरण दास, प्रसिद्ध महिला कलाकार रञ्जु झा, समाजसेवी सुरेश उपाध्याय,  झगरु दास र दिपेन्द्र दासको ज्यान जाएको थियो । साथै बम विस्फोटमा परी ३२ जना व्यक्ति घाईते भएका थिए । प्रहरीले बम विस्फोटको आरोपमा तत्कालै रिपेन्द्र झा (छोटु) सुरेश कुमार कर्ण, जयप्रकाश चौधरी, मुकेश कर्णलाई पक्राउ गरी सार्वजनिक गरेका थिए । उनीहरुले मुकेश चौधरीको आदेशमा बम विस्फोटन गराएको पत्रकार सम्मेलनमा स्विकार गरेका थिए ।
पछिल्लो पटक सोही घटनाको प्रमुख आरोपी अर्जुन सिंह भनिने मुकेश चौधरीलाई पक्राउ गरेपछि उनकै बयानको आधारमा सभासद साहलाई पक्राउ गरी प्रहरीले कर्तव्य ज्यान मुद्दा चलाएका थिए । प्रहरीले लामो अनुसन्धान पछि साहलाई पक्राउ गरेर सार्वजनिक गरेका थिए । साहलाई २०७१ बैशाख २० गते शनिवार पक्राउ गरेका थिए । पक्राउ गरे लगत्तै तत्कालिन प्रहरी उपरीक्षक उत्तमराज सुवेदीले पत्रकार सम्मेलन गरेर साहलाई सार्वजनिक गरेका थिए । 
उता निलंवित सभासद साहले अव सर्वोच्चमा पुनः रिट दायर गर्ने उनका कानून व्यवसायी विकास घिमिरेले बताएका छन् । पुनरावेदनले निलम्बित सभासदको तर्फबाट १७ नं. बमोजिमको फैसला गर्ने क्रममा जिल्लाकै फैसलालाई सदर गरेपछि मूल मुद्दाको सुनुवाई जिल्ला अदालतमा अब हुने भएको छ । फौजदारी मुद्दामा अदालतमा ततल सुनवाई गर्ने प्रावधान भएकोले कर्तव्य ज्यान सम्बन्धित मुद्दाको सुनुवाई जिल्ला अदालतले अब गर्ने भएको छ ।     

मिथिलाञ्चलको ठूलो साँस्कृतिक पर्व विवाहोत्सव सम्पन्न, लाखौं सहभागी

कैलास दास
जनकपुर, मंसिर ११ । मिथिलाञ्चलकै सबैभन्दा ठूलो साँस्कृतिक पर्वको रुपमा रहेको रामजानकी विवाहपञ्चमी महोत्सव धुमधामको साथ विहिवार सम्पन्न भएको छ । जनकपुरको मठ मंन्दिर तथा पार्टी पौवाहरु तीर्थयत्रीहरुले भरिभराउँ देखिएको छ । विवाहपञ्चमी महोत्सवको उपलक्ष्यमा विहानदेखि जनकपुरधामको प्रसिद्ध गंगा सागर, धनुषासागर, अङ्गराजसर, रत्नसागर, दुग्धमति सहितको धार्मिक तलाउ एवं नदीमा स्नान गरेर विहान देखि जनकपुरधामको जानकी मन्दिर सिता तथा राममन्दिरमा भगवान रामको पुजा अर्चना गरेका थिए । पुजा अर्चनाका लागि ठुलो घुईचो नै लागेका थिए ।

यसैगरी विवाहपञ्चमीमा सहभागि भएका जन्ती सहित जानकी मन्दिरबाट निस्केको टोलीले जनकपुरको रङ्गभुमि मैदानमा गएर रामजानकीको बीचमा स्वयंमर कार्यक्रम दिउँसो सम्पन्न भएको छ । नेपाली सेनाको मंगलधुन सहित सो स्वयम्बर कार्यक्रममा जानकी मन्दिर श्रृङ्गार कुञ्ज, रत्नसागर सहितका मठ मन्दिरका डोलाले भगवान रामको डोलालाई तीन पटक प्रदक्षिणा गरी नगरको परिक्रमा गर्दै जानकी मन्दिरमा गएर सम्पन्न भएको थियो ।
जानकी मन्दिरमा मिथिलाको परम्परा अनुसार वैवाहिक कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ । वैवाहिक कार्यक्रममा अयोध्याबाट आएका जन्तीहरु सहभागि भएका थिए । विश्व हिन्दु परिषदका केन्द्रिय मन्त्री राजेन्द्र सिंह पंकजको नेतृत्वमा आएको जन्तीमा अयोध्याका दिगम्बर अखडाका महन्थ सुरेश दासले दशरथको भुमिका निर्वाह गरेका थिए । यसैगरी ऋषिकेश सिद्धहनुमान मन्दिरका महन्थ रामवेश्वर दास वैष्णवले वशिष्ठको भुमिका निर्वाह गरेका थिए । वैवाहिक कार्यक्रममा मिथिलानीहरुले विभिन्न प्रकारको गीत संगीतहरु प्रस्तुत गरेका थिए ।

जानकी मन्दिर परिसरमा वैवाहिक कार्यक्रमका लागि कलात्मक विवाह मण्डपको निर्माण गरिएको थियो । सो विवाह मण्डप वरिपरी भारी संख्यामा तीर्थयात्रीहरु दिउँसै देखि बसेका थिए । भारतको अयोध्याबाट आएका जन्तीलाई बस्नका लागि विशेष व्यवस्था मिलाईएको थियो भने जनकपुरको जानकी मन्दिरको प्रतिनिधित्व गर्ने व्यक्तिहरुलाई पनि बस्नका लागि राम्रो व्यवस्थापन मिलाईएको थियो ।

नगरमा शोभायात्रा भव्य स्वागत
रंगभूमि मैदानमा राम—सीताको स्वयंम्बरपछि नगर परिक्रमा क्रममा निष्केको शोभा यात्रालाई नगरवासीहरुले भव्य स्वागत गरेका छन । जानकी मन्दिर र राममन्दिरको डोला, आकर्षक रथ, बाजागाजका साथै दर्जनौ गाडी सहित निष्केको शोभायात्रालाई नगरवासीहरुले ठाँउ ठाँउमा स्वागत गरेका छन । शोभा यात्रामा निष्केका डोला तथा गाडीमाथि श्रद्धालुहरुले पुष्पवृष्टि तथा अविर छर्केर स्वागत गरेका छन्
स्थानीय रामानन्द चौकमा पुष्पवृष्टिको विशेष आयोजना गरेका थिए । स्थानीय व्यापारी तथा फोरम नेपाल धनुषाका नेता हरिनारायण यादवको संयोजकत्वमा गरिएको उक्त पुष्पवृष्टि कार्यक्रममा फोरम नेपाल धनुषाका अध्यक्ष शेषनारायण यादव, अशोक कुमार यादव, संजय यादव, स्थानीय व्यापारी ललन महतो, दिलिप कुमार महतो सहितको सहभागिता रहेको थियो । यसका साथै श्रद्धालु तथा नगरवासीहरुले आ–आफनै घरको छाना तथा आफु उभिएको ठाँउ बाटै पुष्प वृष्टि गराएको थियो । यसका साथै विभिन्न संघ संस्था तथा व्यापारीक प्रतिष्ठानहरुले ठाँउ ठाँउमा स्वागतद्वाराहरु समेत निर्माण गरेका थिए ।
दीपावली पनि मनाइयो
विवाहपंचमीको अवसर पारेर गौ संरक्षण मंचले नगरमा दिपावली रथ यात्रा प्रदर्शन गरेका छन । जगदिश महासेठको नेतृत्वमा रहेको मंचले जानकी मन्दिरवाट झाँकी तथा बाजा गाजा सहितको दिपावली रथ यात्रा नगर परिक्रमा गरेको छ । यसैबीच मंचकै आह्वानमा जनकपुर नगरवासी तथा यहाँ व्यवसायीहरुले विहीवार नगरमा दिपावली मनाएका छन । विवाहपंचमी महोत्सवलाई थप उत्साही बनाउन तथा खुशी व्यक्त गर्न दिपावली मनाइएको स्थानीयवासीहरुले जनाएका छन् । जनकपुरका व्यवसायीहरुले आ–आफनो व्यापारिक प्रतिष्ठान तथा स्थानीय वासीहरुले घर अगाडी विद्युतीय वत्ति तथा दीप जलाएका थिए ।
दुई सय पाकेटमार पक्राउ
विवाहपञ्चमी महोत्सवमा दुई सय पाकेटमार पक्राउ परेका छन् । पक्राउ पर्नेहरुमा केही महिलाहरु पनि रहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले जनाएको छ । शंकास्पद गतिविधि गरेको अवस्थामा बुधवार एक सय पचास जनालाई पक्राउ गरेको धनुषाका प्रहरी नायव उपरीक्षक कृष्णप्रसाईले जानकारी दिएका छन् ।
यसैगरी विहिवार पचास जना पाकेटमा पक्राउ गरेको प्रहरीले जनाएको छ । विशेष हुलियाको आधारमा पाकेमारी हुनबाट जोगाउनका लागि पहिला नै प्रहरीले पक्राउ गरेका थिए । पकेटमार पक्राउ गर्नका लागि प्रहरीले विशेष टोली परिचालन गरेका थिए । पाकेटमारहरु धनुषा, महोत्तरी, सिरहा, सप्तरी, सुनसरी, मोरङ्ग, रौतहट बारा पर्सा सिमावर्ती भारतीय क्षेत्रका पनि रहेका छन् ।
यस पटक गढीमाई मेला रहेकाले बारा पर्सा तथा रौतहट तिरको पाकेटमारहरु कमै मात्रामा आएको प्रनाउ प्रसाईले बताए ।

कहिल्यै न टुटोस यो....!

कैलास दास
त्रेता युगीन पुरुषोत्तम भगवान राम र आदर्श नारी सीताको तिलकोत्सव हास्य, व्यङ्ग र साँस्कृति झल्काउँदै मंगलवार तिलकोत्सव सम्पन्न भएको छ । मिथिला परम्परा र संस्कृति अनुसार भएको तिलकोत्सवमा नेपाल—भारत सहितका साधुसन्ध एवं भक्तजनहरुबीच मैथिलानी महिलाहरुले गरेकी गालीगलौज सबैलाई भावविभोर पारेका  थिए ।
दुबै देशको साँझा संस्कृतिलाई नेपाल—भारतका मिडियाहरुले क्यामरामा क्याच गर्न आतुर देखिन्थ्यिो भने मैथिलानी महिलाद्वारा गीत गायनका स्वर र दृशय कहिले हास्य त कहिल्यै ब्यङ्ग भरिरहेका थिए । तालीको गडगराहट थमिरहेको थिएन । भगवान राम की जय, सीता मैया की जाय जयकारका उद्घोषले राममन्दिर परिसर गुन्जमय बनेका थिए ।
तुलसी दास द्वारा लिखित रामायणको आधारमा भएको तिलकोत्सव नेपाल—भारतबीचका साँस्कृति एउटै छ र रहिरहन्छ सबैले फेरी अनुभूति गरे । महिला श्रद्धालुहरुको आँखामा देखिएको भावुकता देश दुईवटा भएपनि आत्मा एउटै रहेको बुझियो । नेपाल—भारत बीचमा सीमा भएपनि रहन—सहन, भेषभूषा तथा साँस्कृति मात्र होइन, आत्मा पनि एउटै रहेको जसलाई कसैले तोड्न सक्दैन सबैको आँखामा झल्कि रह्यो ।
भारत अयोध्याबाट भगवान रामको पिता दशरथका भूमिकामा (सुरेश दास) र सीता मैयाको पिताको भूमिकामा रामतपेश्वर दास वैष्णवबीच तिलकोत्सव पश्चात् सम्धी मिलनका दृश्य देखर ताली बजाउँदै खासगरी महिलाहरु भावुक बनेकी थिइन । बेटीको विदाईभन्दा पहिला जसरी आमालाई चिन्ताले सताई रहेको हुन्छ । त्यस्तै तिलकोत्सवमा देखियो ।
राम—सीता विवाहको स्मरणमा प्रत्येक वर्ष जनकपुरमा विवाहोत्सवमा मनाउने गरिन्छ । जसमा महाकुम्भ मेला जस्तै दर्शनार्थीहरु सहभागी हुन्छ । श्रद्धा एवं साँस्कृतिका पर्व विवाहोत्सवमा बिना निम्तोको लाखौं व्यक्ति सहभागी हुन्छ । विश्वमा यस्ता कुनै पनि देश नहोला जहाँ बिना निम्तोको लाखौं जन्तिहरु आउने गर्दछ् । तर त्रेता युगका यी संस्कृति नेपाल —भारतबीचका सम्बन्ध अहिले पनि अटुट छ  र रहिरहन्छ ।
दुई देशलाई जोड्ने यो साँस्कृतिलाई नेपाल सरकारले बुझ्न सकेको छैन । सुमधुर एवं अझै व्यवस्थित गर्नका लागि कुनै बजेट नदिएपछि स्थानीय युवाहरुले नै   अहिलेसम्म भव्यता प्रदान गर्दै आएका छन् । खासगरी यस विवाहोत्सवमा व्यवस्थापन गरेका राम युवा कमिटी, महावीर युवा कमिटी तथा गणेश युवा कमिटी सबैभन्दा धन्यवादका पात्र हुन । यो साँस्कृति कहिल्यै नटुटोस माता जानकीसँग कामना छ । साथै विवाहोत्सवमा पाल्नु भएका सबै श्रद्धालुहरुप्रति स्वागत तथा शुभकामना ।

भारतीय प्रम मोदीले ःबहुतबाट संविधान बनाऔ, चाँडै जनकपुर आउने आश्वासन

कैलास दास
काठमाण्डौ, मंसिर ९ । नेपालका सत्तारुढ ठूला राजनीतिक दलहरु सहमति नजुटे दुई तिहाइ बहुमतको प्रक्रियाबाटै माघ ८ मा संविधान जारी गर्ने तयारी गरिरहेका बेला भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले बहुमतीय प्रक्रिया बाट संविधान नबनाउन सुझाव दिएका छन ।
सत्तारुढ दलहरु बहुमतीय प्रक्रिया बाट संविधान बनाउने चेष्टा गरे त्यो मुलुकको लागी दुर्भाग्यपूर्ण हुने चेतावनी दिदै मोदीले भने,‘ संख्याका आधारमा होइन, सहमतिबाट संविधान बनाउन यहाँका राजनीतिक दलहरुलाई आग्रह गर्दछु ।’

वीर अस्पताल परिसरमा भारतको सहयोगमा निर्मित टूमा सेन्टरको उदघाटन समारोहलाई सम्बोधन गर्दै मोदीले भने,‘नेपालका सबै राजनीतिक दलका नेताहरुलाई आग्रह गर्छु, संविधान निर्माण सहमतिबाट गर्दा नै फाइदा हुन्छ, संख्याको बलबाट संविधान निर्माणले नेपालको कहिल्यै भलो गर्दैन ।’
मोदीले नेपालले कस्तो संविधान बनाउने भन्ने आफैं निर्णय गर्न र त्यसमा भारतको कुनै हस्तक्षेप नहुने प्रष्ट पारे । ‘तर नेपालको संविधान यस्तो गुलदस्ता (फूलबारी) होस, जसमा हरेकले आफ्नो फूल र बासना छ भन्ने अनुभूति गर्न सकुन’ मोदीको भनाई थियो ।
मोदीले मधेसी र माओवादीलाई उत्साहित पार्दै भने(‘नेपालमा चाँडै नै यस्तो संविधान बनोस, जहाँ मधेसीले हामीलाई हेर्ने कोही छैन भन्ने महसुस नगरोस, पहाडीले पनि त्यस्तो नसोचोस् र माओवादीलाई पनि नलागोस कि हामीलाई सोध्ने कोही छैन ।’
उनले एकपटक सहमतिबाट संविधान जारी गरेपछि संसदबाट दुई तिहाइले संशोधन गर्न सकिने भएकाले अहिले सहमतिबाहेक अरु नसोच्न सुझाव दिए ।
मोदीले भने,‘नेपालका हरेक मानिसले यो संविधानमा अपनत्व महसुस गर्न सकेनन्, उनीहरुका सपना समेटिएनन् भने नेपालका लागि त्यसपछि धेरै ठूलो कठिनाइ हुनेछ ।मोदीले प्रष्ट भाषामा उपदेश र चेतावनीको शैलीमा सहमति बाहेक अर्को प्रक्रियाबाट संविधान जारी नगर्न सुझाव दिइरहेका बेला प्रधानमन्त्री सुशील कोइराला ध्यानपूर्वक उनको भाषण सुनिरहेका थिए ।
मोदीले नेपाल खुसी भएमात्रै भारत मुस्कुराउने भन्दै संविधान निर्माणको प्रक्रिया ढीलो भइसकेकोतर्फ पनि नेपालका नेताहरुको ध्यानाकर्षण गराए ।
‘संविधान निर्माणको काममा नेपालको संविधानसभा राम्रोसंग अघि बढेको छ, तर मलाई लाग्छ अब ढिला भरहेको छ’ मोदीको भनाई थियो ।
भारतीय प्रधानमन्त्री आफ्नो भाषणमा नेपालको राजनीतिक मामिलामाथि विना हिच्किचाहट आफ्नो धारणा राखेका छन् । संविधान निर्माण प्रक्रियाबारे देशभित्र ठूलो बहस भइरहेका बेला मोदीले माओवादी र मधेसवादीको मतलाई खुलेआम समर्थन गर्दै बहुमतीय प्रक्रियाबाट संविधान नबनाउन भनेपछि सत्तारुढ दल  अप्ठ्यारो परेका छन् । मोदीको जनकपुर भ्रमणलाई सरकारले अनावश्यक विवादित बनाए पछि भारत सरकार सत्तारुढ दलबाट असन्तुष्ट बनेका बेला मोदीको यस्तो अभिव्यक्ति सार्वजनिक भएका छन ।
ट्रमा सेन्टर उदघाटनमा प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाले अंग्रेजीमा लिखित भाषण पढेका थिए । मोदीले हिन्दीमा अलिखित मन्तव्य दिने क्रममा निकै लामो, अनौपचारिक र उपदेशात्मक अभिव्यक्ति दिए ।
जनकपुरबारे स्पष्टीकरण
मोदीले आफूले चाहेर पनि जनकपुर, लुम्बिनी र मुक्तिनाथको भ्रमण गर्न नपाएकोमा त्यस क्षेत्रका नेपाली जनतासमक्ष माफी मागे ।
मोदीले भने(‘म तपाईहरुको पीडा भलिभाँती बुझ्छु, तर यसपटक सम्भव भएन, जनकपुर, लुम्बिनी र मुक्तिनाथका लागि म फेरि आउनेछु ।’
स्थलमार्गबाट जानकी मन्दिरको दर्शन गर्दा कतिको समस्या रहेछ भनेर जान्नका लागि आफू स्थलमार्गबाटै जनकपुर आउन चाहेको उनले बताए ।

भगवान रामका तिलकोत्सव सम्पन्न

कैलास दास
जनकपुर, मंसिर ९ । सप्ताहव्यापी रामजनकी विवाहपञ्मी महोत्सव अन्तर्गत मंगलवार भगवान रामको तिलकोत्सव सम्पन्न भएको छ । जानकी मंन्दिरबाट एक सय एक भार सहितको कोशेली राममन्दिरमा लगेर भगवान रामको मिथिला विधि अनुसार तिलकोत्सव भएको हो ।
तिलकोत्सव समारोहका लागि श्री महावीर युवा कमिटीले आकर्षक एवं कलात्म मञ्च निर्माण गरेका थिए । यसवर्ष अयोध्याबाट आएका साधुसन्तहरु सहभागी रहेकाले तिलकोत्सव समारोह अलौकिक देखिन्थ्यो । नेपाल—भारतबाट हजारौ नरनारीहरु राममन्दिर आएका थिए ।
राजर्षि जनकको भूमिका जानकी मंन्दिरका महन्थ रामतपेश्वर दास वैष्णव र  दशरथको भूमिका भारत अयोध्याका महन्थ सुरेश दासले गरेका थिए । कार्यक्रममा राममन्दिर जनकपुरका महन्थ राम गिरी र जनकी मंन्दिरका महन्थ रामतपेश्वर दासले सम्धी मिलन गरेका थिए ।
भारतको अयोध्याबाट आएका साधुसन्तहरुले नौ लाख वर्ष पूर्व पनि भगवान राम र सीताको विवाहोत्सव कार्यक्रम यस्तै प्रकारले भएको र यसलाई मिथिलावासी तथा अवधवासीले जीवित राखेकोमा खुशी व्यक्त गरे ।
बशिष्टको भूमिका निर्वाह गरेका डा रामेश्वर दास वैष्णवले भगवान राम र सीता विवाहको स्मरणमा प्रत्येक वर्ष विवाहोत्सव मनाएर मिथिला र अवधले आफ्नो सम्वन्धलाई अझ बढी सुमधुर बनाएको बताए । जानकी मंन्दिरका महन्थ रामतपेश्वर दास वैष्णवले जनकपुरवासी रामजानकीको विवाहलाई ठूलो उत्सवको रुपमा मनाएको र अनन्तकालसम्म मनाई रहने बताए ।

साधुसन्तहरुले मिथिलामा अयोध्यावाट आएका जन्ति झुकिएर डोमको आलिसान घरमा गएपछि डोमले आफू जनकको दरवारमा काम मात्र गर्ने भएको भनेपछि जन्ती छक्क परेका थिए ।
कार्यक्रममा ब्रह्मा कुमारी राजयोग सेवा केन्द्र जनकपुरकी सञ्चालिका गंगामाता, धनुषाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद ढुङ्गानाले पनि बोलेका थिए । कार्यक्रममा सहभागि भएका विशिष्ट व्यक्तिहरुलाई विश्वहिन्दु परिषदका राजेन्द्र सिंह पंकजले दोसल्ला ओढाएर सम्मान गरेका थिए ।

कार्यक्रममा नेपाली सेनाको व्याण्ड टोलीले मंगलधुन बजाएर भारतबाट आएको जन्तिको स्वागत तथा सम्मान गरेका थिए । कार्यक्रममा धनुषा जिल्लाका प्रशासक तथा प्रहरी प्रमुखहरु पनि सहभागि रहेका थिए । कार्यक्रममा सहभागिहरुलाई मिथिलानीहरुले मिथिलाको परम्परा अनुसार गाली पनि गरेका थिए ।
विवहपञ्चमी महोत्सव अन्तर्गत भोली तर्थात बुधवार मटकोर तथा विहिवार विवाहउत्सव कार्गक्रम रहेको छ । नेपाल भारतको सम्वन्धलाई अझ बढी मजवुद वनाउनमा विवाहपञ्चमी महोत्सवले महत्वपूर्ण गोगदान पुर्याएको छ । यस महोत्सवमा खास गरेर नेपाल भारतको लाखौ व्यक्ति पनि सहभागि रहेका थिए । 

मोदीको जनकपुर भ्रमण रद्द भएको छैन ः गृहसचिव जनकपुरमा स्वागतका लागि प्रधानमन्त्री कोईराला आफै उपस्थित हुने

कैलास दास
जनकपुर, मंसिर ५ । भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री विमलेन्द्र निधिले प्रेस विज्ञप्ति जारी भरतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको जनकपुर भ्रमण रद्द भएको २४ घण्टा भित्रमा गृह सचिव सूर्य सिलवालले भारत सरकारबाट मोदीको जनकपुर भ्रमण रद्द भएको खबर नआएको बताएका छन् । शुक्रवार जनकपुरमा पत्रकार सम्मेलन गर्दै सचिव सिलवालले मोदीको सम्बोधन बाह्रबिघामा गराउन तयारी सुरु गरिएको जानकारी दिएका छन् । उनले जनकपुरको रंगभूमि मैदानमा जोरसोरले मञ्चको तयारी भईरहेको पनि बताए ।
गृह सचिव सूर्य सिलवालले भारत सरकारबाट मोदीको जनकपुर भ्रमण रद्द भएको खबर नआएको बताउँदै मोदीको सम्बोधन बाह्रबिघामा गराउन तयारी सुरु गरिएको जानकारी दिए । परराष्ट्र मन्त्रालयमार्फत गृहलाई खबर आउनुपर्ने हो, हामीलाई खबर आएको छैनु, गृह सचिव सिलवालले भने, मोदीको भ्रमण ९ गते हुन्छ ।
गृह सचिव सिलवालको साथमा नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीका उच्च अधिकारीसमेत जनकपुर पुगेका छन् । स्थानीयको माग अनुसार नै मोदीको सम्बोधन जानकी मन्दिरको प्राङ्गणको सट्टा बाह्रबिघामै गर्ने तयारी भइरहेको बताए ।
मन्त्री बिमलेन्द्र निधीले मोदीको काठमाडौं बाहिर तय भएको सबै भ्रमण रद्द भएको भन्दै बिहीबार विज्ञप्ती जारी गरेपछि विरोधमा विपक्षी २२ दलीय मोर्चाले शुक्रवार विहान जनकपुर बन्द गरेका छन् ।
परराष्ट्र मन्त्रालयलाई उद्धृत गर्दै मन्त्री निधीले मोदीको भ्रमण रद्द भएको विज्ञप्ती जारी गरेका थिए । तर, जिम्मेवारी सरकारी अधिकारीको फरक फरक अभिव्यक्तिले मोदी भ्रमणबारे द्विविधा उत्पन्न गराएको छ ।
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको प्रस्तावित जनकपुर, लुम्बिनी र मुक्तिनाथको भ्रमण रद्द गरिएको सुचना पाए पछि प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाले टेलीफोन गरेर भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीलाई आफ्नो भ्रमण रद्द नगर्न आग्रह गरेका छन। बिहिवार अबेर राति प्रधानमन्त्री कोइरालाले आफ्ना समकक्षी मोदीलाई टेलीफोन गरि भ्रमण रद्द बारे गरेको निर्णयमा पुनर्विचार गर्न आग्रह गरेका छन । प्रधानमन्त्री निकट स्रोतले दिएको जानकारी अनुसार कोइरालाले मोदीलाई जनकपुर भ्रमण रद्द नगर्न, साथै लुम्बिनी र मुक्तिनाथको पनि भ्रमण कार्यक्रमलाई यथावत राख्न आग्रह गरेका छन । प्रधानमन्त्री कोइरालाले जनकपुर, लुम्बिनी र मुक्तिनाथको भ्रमणमा कुनै पनि अड़चन न आउने र सरकारले यस भ्रमणलाई सफल बनाउन बताएको कोइराला निकट स्रोतले जानकारी दिएका छन। भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई जनकपुरमा स्वागतको जिम्मा पाएका सरकारका वरिष्ठ मंत्री बिमलेन्द्र निधिले त्यहाँको अवस्थालाई सँभाल्न नसकेको भन्दै प्रधानमन्त्री कोईरालाले आफै जनकपुरमा भारतीय प्रधानमन्त्रीको
मोदीको धार्मिक भ्रमण स्थगनबारे भारतीय पक्ष अनभिज्ञ
नेपालका लागि भारतीय राजदूत रणजीत रेले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको काठमाडौं बाहिरको धार्मिक भ्रमण रद्द भएको बारे दूतावासलाई कुनै जानकारी नरहेको दाबी गरेका छन् ।
उनले यसबारेमा नेपाल सरकारको कुरा जे आएको छ, मलाई आधिकारिक जानकारी छैन,’ रेले भने, ‘हामी छलफलमै छौं, कसरी यस्तो कुरा बाहिर आयो हामी बुझ्दैछौं ।’
भारतीय राजदूतले मोदी भ्रमण स्थगनको सूचना नेपाल सरकारले जसरी बाहिर ल्यायो, त्यसप्रति असन्तुष्टि जनाएको धमलाले बताए ।
भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको भ्रमण रद्द भएको आफूलाई भारतीय दूतावासले जानकारी दिएको भन्दै भौतिक पूर्वाधारमन्त्री विमलेन्द्र निधीले विहीबार विज्ञप्ति जारी गरेका थिए।

प्रहरी र नागरिक समाजबीच झड्प, रंगभूमिमा नै मोदीको नागरिक सम्बोधन माँग

कैलास दास
जनकपुर, मंसिर ३ । भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको आसन्न जनकपुर भ्रमणको क्रममा हुने नागरिक अभिनन्दन रंगभूमि मैदानमा हुनुपर्ने माँग गर्दै जनकपुरमा प्रदर्शन गरिएको छ ।

जानकी मन्दिरको प्राङ्गण भित्रै नागरिक अभिनन्दन गर्ने सरकारी निर्णयको विरोध गर्दै आएका संघीय गणतान्त्रिक मोर्चा सहितको सर्वपक्षिय समितिले रंगभूमि मैदानमा नागरिक अभिनन्दन हुनुपर्ने माग गर्दै जिल्ला प्रशासन कार्यालय मार्फत प्रधानमन्त्री तथा मन्त्री परिषदको कार्यालयमा ज्ञापनपत्र बुझाएका छन् ।
मोर्चा आवद्ध विभिन्न दलका सभासद, पूर्व मन्त्रीहरु तथा पूर्व सभासद सहितको सहभागितामा जानकी मन्दिरबाट शुरु भएको विरोध जुलुस सहितको रैली नगरको विभिन्न भागको परिक्रमा गर्दै जिल्ला प्रशासन कार्यालय पुगेर प्रमुख जिल्ला अधिकारी मार्फत सरकारलाई ज्ञापन पत्र बुझाएको हो । प्लेकार्ड सहित निस्केको जुलुसमा भारतीय प्रधानमन्त्रीको सम्बोधन बाह्र विघामा हुनुपर्ने, वर्तमान सरकारको निर्णयको कडा विरोध गरिएको थियो । 
उनीहरुले भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको नागरिक अभिनन्दन जानकी मन्दिर भित्र गरेर मोदीको सिंगो नेपाल भ्रमणलाई संकुचित तुल्याउने प्रयास सरकारले गरेको भन्दै यस क्षेत्रका जनभावनाको कदर गर्दै रंगभूमि मैदान बाह्र विघामा नागरिक अभिनन्दको व्यवस्था मिलाउन सरकारसंग मांग पनि गरेका छन् । सरकारले आफनो नीति परिवर्तन नगरे सरकारी अभिनन्दनलाई अवहेलना गर्दै सडकमै भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको अभिनन्दन गर्ने चेतावनी समेत उनीहरुले  दिएका थिए ।
ज्ञापन पत्र बुझाउने क्रममा एमाओवादीका मधेश व्युरो इन्चार्ज एवं पूर्व मन्त्री रामचन्द्र झाले सरकारी अभिनन्दन समितिलाई आफुहरुले कुनै पनि हालतमा स्वीकार नगर्ने भन्दै जनभावना अनुरुप सर्वपक्षीय समिति गठन गरेर स्थान परिवर्तनको मांग गरे । सोही क्रममा तमलोपाका सभासद डा. विजयकुमार सिंहले पाहुनालाई स्वागत गर्ने मैथिली परम्पराको आफनै विशिष्टता रहेको भन्दै भारतीय प्रधानमन्त्रीको मोदीको स्वागत पनि जनस्तरबाटै सोही परम्परा अनुरुप हुनु पर्ने मांग गरे ।
त्यस्तै पूर्व मन्त्री हरिनाराय(ा यादवले मधेशप्रतिको विरोधी रवैया सरकारले फेरी दोहो¥याएको भन्दै समयमै सचेत हुन आग्रह गरे ।
ज्ञापन पत्र बुझदै प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्ण प्रसाद ढुंगानाले बाह्र विघामै नागरिक अभिनन्दन हुनुपर्ने, जनभावनामा आफनो कुनै विमति नरहेको र यसका लागि माथिल्लो निकायमा कुरा गर्ने आश्वासन समेत दिएका थिए ।

यस अघि सर्वपक्षिय टोलीले मंगलवार मात्र विरगंज पुगि भारतीय महावाणिज्य दुतावास मार्फत भारतीय सरकारलाई जनकपुरको अवस्थाबारेमा अवगत गराउने काम भएको थियो । उता ज्ञापनपत्र दिनका लागि मोर्चा निकट दलका नेताहरु नारा लगाएर जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा गएका थिए । सर्वपक्षिय समितिले मोदीको अभिनन्दन बाह्र विघामा हुनुपर्ने मांग गर्दै आएपनि सरकारी पक्षले भौतीक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री विमलेन्द्र निधिको संयोजकत्वमा अभिनन्दन समिति गठन गरेर तैयारी जानकी मन्दिर परिसरमै गरिरहेको छ ।
विरोध प्रदर्शन तथा ज्ञापनपत्र बुझाउनका लागि सभासद रामसिंह यादव,  सभासद् माधवी रानी साह, पूर्व मन्त्री अरविन्द साह, पूर्व मन्त्री सुरिता साह, पूर्व मन्त्री चन्दा चौधरी, पूर्व सभासद् कौशल यादव एमाओवादीका केन्द्रिय सदस्य रामचन्द्र मण्डल, गणतान्त्रिक मञ्चका संयोजक झल्कु यादव, फोरम लोकतान्त्रिकका जिल्ला  उपाध्यक्ष संजय चौधरी, तमलोपाका परमेश्वर साह, फोरम नेपालका शेषनारायण यादव, सद्भावना पार्टीका संजय सिंह, तराई मधेश सद्भावना पार्टी, महिला सञ्जाल अध्यक्ष रेणु झा लगायत विभिन्न संघ संस्था तथा दलका नेताहरु सहभागी थिए ।
जिल्ला प्रशासन कार्यालयको मूल गेटमा जुलुस पुगेपछि प्रवेशद्वारा नखोलेपछि केही बेर चर्काचर्की पनि भएको थियो । प्रहरीले प्रदर्शनकारीलाई भित्र प्रवेश गर्नबाट केही समय बल प्रयोग गरेर रोके पनि प्रजिअको आदेशमा भित्र छिर्न दिईएको थियो ।  

जनकपुरवासी फेरी अन्यौलमा ?

कैलास दास
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दका लागि उत्सुक जनकपुरवासी सरकारको रवैया देखेर फेरी ओझेलमा परेका छन् । यसभन्दा पहिला काँग्रेस र एमालेका केही नेताहरु उनका भ्रमण रोकिन प्रयासमा लागेका थिए । यसबाट पनि यहाँका जनताहरु मोदी ज्यू जनकपुर भ्रमणमा आउनु हुन्छ कि हुँदैन जस्ता असमन्जस्तामा थिए । उनका भ्रमण सुनिश्चित भएपनि अर्को ओझेलको रुपमा उहाँको नागरिक अभिनन्दन रहेछ ।
करीब चार महिनो अघि काठमाण्डौ भ्रमणकै क्रममा मोदी ज्यूले जानकी दर्शनका लागि इच्छा जाहिर गरेका थिए । त्यतिबेलादेखि नै प्रतिक्षारत जनकपुरवासी शक्तिशाली राष्ट्रका मात्र होइन, मित्र राष्ट्र भारतका प्रधानमन्त्री मोदी ज्यूको प्रत्यक्ष रुपमा अनुभूति गर्न पाउने जिज्ञासा राख्दै आएका छन् ।
तर सोमवार धनुषा जिल्ला प्रमुख कृष्ण प्रसाद ढुंगानाको अध्यक्षता एवं भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री बिमलेन्द्र निधिको प्रमुख आतिथ्यमा भएको एउटा कार्यक्रममा आएका कुराहरु शंशकित एवं अन्यौलमा पारी दिए । नेपाल सरकार मोदी जी ज्यूको स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दन जानकी मन्दिरकै परिसरमा गर्ने अडान लिएका छन् भने यहाँका नागरिक समाजले सरकारको विभेदकारी नीति एवं मधेशको विकास नचाहेका आरोप लगाउँदै रंगभूमि मैदान (बाह्र विघा)मा गरिने दावी गरिदा स्वागत एवं अभिनन्दन कहाँ हुने स्पष्ट हुन सकेको छैन ।
मोदी ज्यूको जनकपुर भ्रमण निश्चित भएपनि नेपाल सरकारले उनका स्वागतको तयारी एवं जनकपुरको सौन्दर्यीकरणमा किन अगाडि आएन ? अहिले असुरक्षा, मर्यादा विपरित, राजनीतिक हस्तक्षेप जस्ता शंका उपशंका गरी नागरिक अभिनन्दनलाई एउटा सीमित घेरामा राख्ने प्रयासलाई यहाँका नागरिक समाज तयार हुन्छ त । कदापि होइन ! जनकपुरमा मोदी भ्रमणका साथसाथै महाकुम्भ मेला जस्ता विवाह पञ्चमी पनि छ । जसमा लाखौं जनता भारत—नेपालका विभिन्न जिल्लाबाट बिना निम्तोको आउने गर्दछन । यसपाली उनीहरुको इच्छा अकांक्षा पनि मोदीको प्रत्यक्ष दर्शन हो । एकतर्फ आम जनता बारह विघा (रंगभूमि मैदान)मा हुने रोजिरहेका छन् भने अर्कोतर्फ नेपाल सरकार मन्दिर परिसरमा । यस्तामा सुरक्षाकर्मीहरुले के गर्ने सोच्नै पर्ने अवस्था सृजना हुनसक्छ । मोदीको सुरक्षाका साथसाथै जनतको भीड समुद्री लहर जस्तै उर्लिने सम्भवना पनि छ । यसलाई कसरी नियन्त्रण गर्न सकिन्छ, प्रशासनका लागि पनि चुनौती नै हो । यस्ता बेलामा जनताको भावना अनुरुप रंगभूमि मैदानमा नै गरिनुपर्ने उचित हुन्छ ।
भारतीय प्रम मोदीको जनकपुर भ्रमण धार्मिक एवं साँस्कृति हुनेछ, राजनीतिक होइन । यहाँका धार्मिक एवं साँस्कृतिक क्षेत्रमा भारत सरकारले प्रत्यक्ष रुपमा लगानी गरेका छन् । त्यति मात्र होइन, यसका संरक्षण, सम्बद्र्धन तथा बेलाबेलामा सक्रिय रुपमा मेला एवं धार्मिक कार्यक्रमको आयोजना यहाँका युवाहरु, नागरिक समाजले गर्दै आएका छन् । तसर्थ मोदी ज्यूको स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दनको अधिकार पनि यस रुपमा यहाँकै नागरिकको हुनुपर्दछ । नेपाल सरकारले स्वागत तथा अभिनन्दन कार्यक्रमलाई मोड्न खोजियो भने द्वन्द सृजना हुने सम्भावना पनि झल्किन्छ । सरकारमा सम्मिलित दलका नेताहरुले पहिला नै जनकपुर भ्रमणमा रोक लगाउने प्रयास गरी जनकपुरप्रतिको विभेदकारी नीति बाहिर ल्याई सकेका छन् । अब स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दन यहाँका नागरिकहरुले गर्न नपाए द्वन्द सृजना हुने र यसका प्रभाव नेपाल—भारतको मन्त्री सम्बन्धमा पर्ने निश्चित देखिन्छ ।
धनुषा महोत्तरीका सभासद् एवं पार्टी जिल्ला प्रमुखहरु पनि जानकी मन्दिर परिसरमा मोदी ज्यूको स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दन गर्न मानि रहेको छैन । नेपाल सरकारले धनुषाकै भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री विमलेन्द्र निधि ज्यूलाई मोदी ज्यूको सुरक्षा तथा स्वागत तयारीका लागि पठाएका छन् । मन्त्री निधि ज्यू धनुषाको हुँदा पनि धनुषावासीको भावना एवं चाहना विपरित कार्य गर्न लागेको आरोप लागि रहेको छ । अब कम्तिमा धनुषाकै मन्त्री भएकोले यहाँका नागरिक समाजको भावनालाई नेपाल सरकार समक्ष पु¥याएर मोदीको नागरिक अभिनन्दन एवं सम्बोधन रंगभूमि मैदानमा नै होस् मन्त्री निधिको प्रयास नै सबैको लागि हितकर हुनेछ । मोदी ज्यूको स्वागत तथा नागरिक सम्बोधन कार्यक्रमलाई छ्टिटो भन्दा छिट्टो द्वन्द्व रहित सार्वजनिक होस् ताकि जनकपुरवासी ओझेलमा नरहोस् ।

मोदी नागरिक सम्बोधन प्रकरण सरकारले जानकी मन्दिरमा ग¥यो भने नागरिक समाज रंगभूमि मैदानमा गर्नेः

कैलास दास
जनकपुर, मंसिर १ । भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको आसन्न जनकपुर भ्रमणको तयारी भएपनि उनका स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दन कहाँ गरिने विवादमा उल्झेको छ । सरकार पक्षले स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दन जानकी मन्दिर परिसरमै गर्ने अडान लिएको छ भने आम नागरिकहरुले बारह विघा मैदानमा हुनुपर्ने जिकिर गरेका छन् ।

जनकपुरमा सोमवार धनुषा जिल्ला प्रमुखको अध्यक्षता तथा भौतिक पूर्वाधार तथा यातायातमन्त्री विमलेन्द्र निधिको प्रमुख आतिथ्यमा सो कार्यक्रम भएको थियो । प्रम मोदीको स्वागत तथा नागरिक अभिनन्दन विषयमा भएको वक्ताहरुले नागरिक अभिनन्दन नागरिकले गर्नुपर्ने जिकिर गर्दै रंगभूमि मैदानमा हुनुपर्ने अडान राखेका थिए । अमेरिका, अष्टे«लिया तथा अन्य राष्ट्रहरुमा नागरिक अभिनन्दन  नागरिकले गर्दा मर्यादा विपरित नभएको तर नेपालमा हुँदा कसरी मर्यादा विपरित हुन्छ भन्दै सहभागीहरुले कुनै पनि हालतमा रंगभूमिमैदान हुनुपर्ने जिकिर गरेका थिए । मिथिला कल्चर धोती कुर्तामा पूजापाठ एवं नागरिक अभिनन्दन पत्र मैथिली तथा अँग्रेजीमा हुनुपर्ने माँग गरेका छन् ।
आम जनताले नागरिक स्तरवाट सम्मान हुनुपर्ने कुरा उठाए पनि प्रजिअले मन्त्रीकै अगुवाईमा मूल समिति हुनु पर्ने घोषण प्रजिअले गरेका छन् ।

भौतिकपूर्वाधार तथा यातायातमन्त्रीले भारतीय प्रधानमन्त्रीको जनकपुरमा स्वागत गर्नका लागि नेपाल सरकारले मन्त्री निधिलाई नै जिम्मेवारी दिएकाले उनको अध्यक्षतामा नै मूल समारोह समिति वनाउने घोषणा गरिएको छ ।
सोमवार जनकपुरमा आयोजना गरिएको सर्वपक्षीय वैठकमा सर्वसाधारणहरुले नागरिक अभिनन्दन रहेकोले आम व्यक्तिको अध्यक्षतामा स्वागत समिति गठन हुनु पर्ने आवश्यतामा जोड दिए पनि मन्त्री निधिको अगुवाई गठन गरेपनि नागरिक अभिनन्दन बाह्र विघामा नै हुनु पर्ने माग अघि सारेका छन् ।
सर्वपक्षीय वैठकमा नागरिक अभिनन्दन कार्यक्रम जनकपुरको बाह्र विघामा हुनु पर्ने माग गरेपनि अन्त्यमा वोल्ने प्रजिअले जानकी मंन्दिर परिसरमा नै संवोधन हुने बताएपछि कार्यक्रममा सहभागिहरु स्तव्ध वनेका थिए ।
यस अघि कार्यक्रममा वोल्दै भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री विमलेन्द्र निधिले जनकपुरमा भारतीय प्रधान मन्त्री नेपाल भारतको भिठ्ठामोडबाट महोत्तरीको प्रकौलि स्थित नेपाली सेनाको व्यारेकमा आउने  र त्याहाबाट  नेपाली सेनाको हेलिकप्टरबाट जनकपुरको बाह्र विघामा आएर जानकी मंन्दिरमा विषेश पूजा गर्ने र सोही ठाउँमा नागरिक सम्वोधन हुने जनकारी गराएका थिए ।
मन्त्री निधिले जनकी मंन्दिरमा प्रवेशका लागि विषेश पासको व्यवस्था गर्ने पनि बताउनु भायो । सो कार्यक्रममा सिमित व्यक्तिको सहभागिता हुने पनि सो कार्यक्रममा जानकारी गराईएको थियो । बैठकमा धनुषा महोत्तरी, सर्लाही तथा सिरहाका सभासदहरु पनि सहभागि रहेका थिए ।
यसका साथै जनकपुरका विभिन्न क्षेत्रका प्रबुद्ध नागरिका समाजका अगुवाहरुको पनि सहभागिता रहेको थियो ।
वैठक जिल्ला प्रशासन कार्यालयले अयोजना गरेका थिए । स्वगत समितिमा धनुषा,महोत्तरी, सर्लाही, सिरहा, सप्तरी, रौतहट, बारा, पर्षा जिल्लाका सभासद तथा धनुषा महोत्तरीका पूर्व सभासद, पूर्वमन्त्री तथा राजनीतिक दलका नेता, उद्योग वाणज्य संघका अध्यक्ष तथा केही अगुवा संस्थाको प्रतिनिधिमूलक सहभागिता गराउने भएको छ ।

प्रम मोदीको ‘नागरिक सम्बोधन’ गर्न नदिएका कारण

कैलास दास

भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको आसन्न ‘जनकपुर भ्रमण र नागरिक सम्बोधन’बाट धनुषा, महोत्तरी सहित तराईका जिल्लावासी उत्साहित एवं स्वागतका लागि देखाएका तत्परता उदास र आक्रोशमा परिणत भएका छन् । धार्मिक पर्यटकीय नगरीमा उहाँको ‘जनकपुर दर्शन’ले आवश्य नै जनकपुर शिखरमा पुग्ने छ । भारत जस्ता शक्तिशाली राष्ट्रका प्रधानमन्त्री मोन्दीले मधेशी जनतालाई कुन शब्दले कसरी प्रभावित एवं उत्साहित गर्ने छन् सुन्नु भन्दा पहिला नै उहाँद्वारा गरिने ‘नागरिक सम्बोधन’ स्थगित हुनु बहसको विषय बनेको छ । प्रम मोदीको सम्बोधन पछाडि के राज हुनसक्छ ? जसलाई सरकारमा सम्मलित केही नेता एवं जिम्मेवार व्यक्तिहरुले विरोध जनाई उहाँको ‘नागरिक सम्बोधन’ नै स्थगित तुल्याएका छन् । मधेशी जनताका लागि एउटा बहसको सवाल मात्र होइन यस्ता व्यक्तिहरु मधेशप्रति कस्ता भावना प्रस्तुत गर्न खोजेको हो जिज्ञासा पनि जागेको स्वभाविक हो ।
भारतीय प्रम मोदीको आसन्न जनकपुर भ्रमण एवं नागरिक सम्बोधनलाई नेपाल सरकारबाटै ‘नागरिक सम्बोधन’ रोकिनु ? नेपाल—भारत मैत्री समाजद्वारा आयोजना गरिएको साइकल वितरण गर्न नदिनु ? जनकपुर भ्रमण निश्चित भईसकेपछि नेपाली काँग्रेसका रामशरण महत र गगन थापा जस्ता ठूला नेताहरु दिल्ली गएर यहाँका बारेमा गलत किसिमले प्रचार गर्नु । एमालेका केही नेताद्वारा जनकपुर धार्मिक स्थल होइन एउटा टोल होे दुष्प्रचार गर्नु ? मधेशप्रति कस्ता मानसिकता उपब्जाएको छ त्यसबाट अब मधेशी जनता अनभिज्ञ छैन र यो कुरा भारतले नबुझेको पनि होइन ? वर्षोदेखि अपेक्षित राखिएको जनकपुरलाई शिशा (आइना) जस्तो मोदीको भ्रमणमा आएको कुराहरुबाट स्पष्ट झल्काई सकेका छन् ।
भारतले नेपाल सरकारलाई दिएको प्रहरी भ्यान, विभिन्न संघ संस्थाको नाउँमा एम्बुलेन्स, भारतमा अध्ययनका लागि नेताहरुको सोर्स उचित हो भने एउटा संस्था द्वारा प्रम मोदीको भ्रमणमा साइकल वितरण गर्ने कार्यक्रम मर्यादा विपरित एवं राजनीतिक हस्तक्षेप कसरी हुन सक्छ यसको जवाफ यहाँका जनताहरु खोज्न थालेका छन् । जनकपुरका महाकुम्भ मेला अर्थात् विवाह पञ्चमीमा सीमावर्ती क्षेत्रबाट ठूलो संख्यामा दर्शनार्थीहरु आउने गर्दछन् । यसपाली सोही बेलामा प्रम मोदीको सम्बोधन रहेको हो । विवाह पञ्चमीमा बिना निम्ताको लाखौं दर्शनार्थीहरु आउने गर्दछन् । यसलाई देखेर प्रम मोदीले राजनीतिक हस्तक्षेप गर्छन कि वा जनकपुरबाटै मधेशको विकास गर्न खोजेको तो होइन् । वर्षोदेखि अपेक्षित जनकपुरको भाग्योदय त हुने छैन । मधेशप्रति हुँदै आएको विभेदकारी नीति खुल्ने त होइन ? मोदीको भाषणले मधेशी जनता आफ्ना अधिकार खोजिने त होइन ?विभिन्न शंका उपशंका हस्तक्षेपका कारण हुन सक्छ ? जुन बहसको विषय हो ।
अब सवाल उठ्छ यस्तो घडीमा यहाँका जनताहरुले के गर्लान त ? मधेशका प्रतिनिधित्व गर्ने सभासद् एवं राजनीतिक दलहरुले कस्ता आवाज उठाउने छन् । यसका प्रतिक्षा जनकपुरवासी गरिरहेका छन् । अब राजनीतिक विचारमा आफ्ना दृढता प्रस्तुत गर्ने समय आई सकेको छ । मोदीको नागरिक सम्बोधन उचित हो कि होइन यो कुरा पनि मधेशका प्रनिनिधित्व गर्नेबाट आउनु प¥यो । नागरिक सम्बोधनबाट यहाँका विकास को बाटो खुल्छ र देशका लागि पनि हितकर हो भने आवाज उठानु पर्दछ । होइन भने जनता सामु तार्किक विचार दिनु पर्ने आवश्यकता हो ।
भारतीय प्रम मोदीको सम्बोधन साँस्कृतिक—धार्मिकका साथै यहाँका विकासमा आधारित हुन्थ्यो होला । राजनीतिक द्वन्द होइन ? एक तरफ नेपाल—भारतबीच मित्रताको सम्बन्ध, बेटी—रोटीको सम्बन्ध, धार्मिक एवं साँस्कृतिक सम्बन्ध, सँगसँगै हिडने र विकास गर्ने सम्बन्ध जोडिएको छ भने राजनीतिक द्वन्द जस्ता भाषण गर्लान यसको कल्पना पनि कसरी गर्न सकिन्छ । तर नागरिक सम्बोधन मधेशी जनतालाई भडकिलो पार्ने होला शंका उपशंका गरेर नेपाल सरकारले ‘नागरिक सम्बोधन’ नै रोकिने उचित होइन ?
भारतीय प्रम मोदीको भ्रमणले ‘जनकपुरलाई विश्वमा चिन्हाउने’ छ र उहाँको नागरिक सम्बोधनबाट यहाँका साँस्कृतिक झल्किने छ । नेपालको काठमाण्डौ शहर मात्र बुझने विश्व अब जनकपुर पनि एउटा धार्मिक पर्यटकीय स्थल हो उहाँको जनकपुर भ्रमण र नागरिक सम्बोधनबाट झल्किन्छ । नेपाल सरकारले यहाँका जानकी मन्दिरलाई विश्व सम्पदामा पु¥याउन त सकेन तर भारतीय प्रम मोदीको भ्रमणले जनकपुरलाई चिन्हने कार्य आवश्य हुन्छ । यस्ता मौकामा चौका लगाउने हो कि खस शासकको जालझेलमा पछि पार्ने हो नेपाल सरकारको अभिव्यक्तिले प्रष्ट पार्दछ ।
नेपाल सरकार द्वारा ‘नागरिक सम्बोधन होइन, अभिनन्दन’ गर्ने कार्यक्रम तय गरिएको छ । जसको अभिभारा धनुषाकै यातायात तथा पूर्वाधार मन्त्री विमलेन्द्र निधिलाई दिएको हो । जुन ‘नागरिक अभिनन्दन’ जानकी मन्दिर परिसरमा हुने र त्यसमा सात सय व्यक्तिको उपस्थिति रहने कुरा बाहिर आएको छ । जसमा मन्त्री तथा सभासद्हरुको उपस्थिति हुन्छ । यो कस्तो निर्णय हो । ‘नागरिक अभिनन्दन’ यहाँका जनताहरु बुझेको छैन वा नेपाल सरकारले बुझाउन सकेको छैन । मोदी ज्यूको यो नागरिक अभिन्दन हो कि नेताहरुसँग भेटघाट यसको निर्णय त जनताले नै गरिने छ । नागरिक अभिनन्दन आम जनताहरुले गर्नुपर्ने कुरा हो । तर नेपाल सरकारले नै सरकारको जिम्मेवार व्यक्ति र केही ठूल्ठूला नेताहरुलाई भेटभाटलाई नागरिक अभिनन्दनको संज्ञा दिने हो भने आम नागरिकका लागि दुराभाव नै भन्नु पर्दछ ।
आज फेरी मधेशी जनता राणा शासन र राजतन्त्र जस्ता अनुभव गर्न थालेका छन् । नेपालका धार्मिक पर्यटकीय नगरीको रुपमा ‘जनकपुरधाम’ को एउटा आफ्नै मार्यादा र शिखर भएपनि नेपाल सरकारले अहिलेसम्म यहाँको विकास त्यस किसिमले गरेको छैन । राजा महेन्द्रकालदेखि अपेक्षित जनकपुर अहिलेपनि अपेक्षित नै छ । यहाँका मठ मन्दिर निर्माण, सडक निर्माणदेखि सौन्दर्यीकरणसम्म भारतले सहयोग गर्दै आएका छन् । त्यसैले यहाँका जनताहरु विकासका लागि भारतकै आशामा पर्खिरहेको हुन्छन् । तर नेपाल सरकारले नागरिक सम्बोधनलाई नागरिक अभिनन्दनमा भनेर यहाँका जनतालाई ठेस पु¥याएको छ ।
राणा शासन र राजतन्त्रमा मधेशको विकास र मधेशी जनतालाई सम्झेको नेपालको दोस्रो नागरिक लोकतन्त्रमा पनि प्रमाणित खसवादी शासकले गरेर देखाएको छ । भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको जनकपुर भ्रमणले एक साथ अनेक कुराहरुलाई जोडिन्छ । नेपाल—भारतको साँझा साँस्कृति, रहन—सहन, भेषभुषा, धार्मिक एवं ऐतिहासिक पहिचान,बेटी—रोटीको सम्बन्धलाई प्रगाढ हुने सम्भावना । नेपालमा बस्ने मधेशी जनताप्रति खसवादीको दृष्टिकोण उजागर हुन्छ । लोकतन्त्रमा पनि विभेदकारी नीति अन्त्य भएन भने अभिव्यक्ति स्वतन्त्रलाई अब कसैले रोक्न सकिने छैन । प्रम मोदीज्यूको ‘नागरिक सम्बोधन’ जनकपुर विकासका लागि केही सहयोग दिने हो । न कि जनकी मन्दिर परिसरमा पूजापाठ र सुन्दरकाण्ड जस्ता प्रवचनका लागि । प्रम मोदी धार्मिक स्वभावको व्यक्तित्वका साथै राजनीतिक व्यक्ति एवं प्रखर वक्ता पनि हुन र उहाँसँग यहाँका जनता विकासको अपेक्षा पनि राखेका छन् ।  तर उहाँलाई सुन्दरकाण्डमा (जानकी मन्दिरकै पसिरारमा सीमित पारिनु) भयो भने हात मल्नुका साथै केही भेटिदैन । त्यसर्थ नागरिक सम्बोधनका लागि आम जनताबाटे रंगभूमि मैदानमा हुनुपर्ने अडान राख्नु पर्दछ । जहाँ लाखौ जनताहरुसँग भेटघाट एवं उहाँको भाषण सुन्न सकोस् ।